مشکلات خواب در کودکان فلج مغزی

 مشکلات خواب در کودکان مبتلا به فلج مغزی یک بیماری رایج است کودکان مبتلا به اختلالات خواب خفیف معمولا می‌توانند الگوهای خواب خود را در طول روز تنظیم کنند اما اختلالات جدی .دیگری هستند که می توانند به طور جدی در زندگی کودکان تاثیر بگذارند از جمله بر یادگیری ؛عملکرد ذهنی؛ عاطفی واجتماعی.

۲۳ تا ۴۲ درصد از کودکان مبتلا به فلج مغزی از مشکلات خواب رنج می‌برند کودکان مبتلا به فلج مغزی که دچار اختلالات خواب هستند دارای مشکلاتی مانند اختلال در تنفس ؛ کابوس های شبانه؛ صحبت در خواب ؛دندان قروچه هستند.
مشکلات خواب نه تنها بر رشد کودک فلج مغزی تاثیر می گذارد بلکه موجب اختلال در زندگی روزمره کل خانواده می‌شود والدین کودکان مبتلا به فلج مغزی تقریباً هر شب و حداقل یکبار در شب باید از کودکان مراقبت کنند که این کار باعث اختلال در کارهای روزمره آنها می شود ناگفته پیداست که درمان فلج مغزی متواند مشکلات خواب را کاهش دهد.

علل عمومی اختلالات در خواب

۱- رفلاکس گوارشی

بر اساس یک مطالعه انجام شده توسط دانشکده پزشکی توانبخشی دانشگاه آلبرتا کودکان مبتلا به فلج مغزی دارای مشکلات گوارشی می باشد که دارای علائم زیر می باشد
مشکل بلعیدن؛ احساس سوزش در ناحیه سینه ؛گلو درد ؛صدای خشن؛ رفلاکس اسیدی

۲- درد

درد بدن یکی از شایع‌ترین عوارض جانبی فلج مغزی است
اسپاسم عضلانی حالت غیرطبیعی و اسپاستیک یکی از دلایل درد در کودکان فلج مغزی می باشد

۳- مشکلات تنفسی

مشکلات تنفسی می تواند برای کودکان مبتلا به فلج مغزی بسیار آزاردهنده باشد که موجب اختلال در خواب آنها میشود که اگر درمان نشود منجر به پنومونی آسیب های ریه و حتی بیماری مزمن ریوی شود.

۳- زخم پوستی

کودکانی که از صندلی چرخدار و یا وسایل مشابه به طور مداوم استفاده می کنند دچار زخم های پوستی می شوند زخم پوستی ناشی از فقدان خون رسانی به قسمت های آسیب دیده بدن است که ممکن است پاها کمر و یا هر بخش دیگر که به طور مداوم با صندلی در تماس است را در گیر کند زخم های پوستی اغلب دردناک هستند و اگر درمان نشوند میتوانند سلامت کودک را تهدید کنند.

۴- یبوست

مشکلات روده ای به ویژگی یبوست اغلب برای افراد مبتلا به فلج مغزی اتفاق می افتد کاهش تحرک ،مصرف نکردن مایعات کافی ،عضلات ضعیف معده و برخی داروها از عواملی هستند که باعث یبوست میشود.

۵- صدا

نویز یکی از عوامل خطر عمده ای است که بر کیفیت خواب کودک مبتلا به فلج مغزی تاثیر می گذارد زیرا بسیاری از کودکان به نویز حساسیت دارند و صداهایی که در خانه ایجاد می شود مانند راه اندازی ماشین ظرفشویی, جاروبرقی و غیره میتوانند برای کودکان مبتلا به سی پی که گوش حساس دارند مضر باشد.

۶- تشنج

تشنج یکی از نشانه های مرتبط با فلج مغزی است کودکان مبتلا به فلج مبتلا به تشنج ممکن است الگوهای خواب نامنظم داشته باشند زیرا تشنج در هر زمان شب یا روز اتفاق می افتد مسائل خواب در کودکان بدون فلج مغزی نیز وجود دارد اما در کودکان مبتلا به سی پی بسیار رایج است.

مسائل خواب نه تنها کودکان را تحت تاثیر قرار می دهند بلکه والدین و سایر اعضای خانواده را نیز درگیر می‌کند.

داروهای آرامبخش و خواب آور برای کودکان مبتلا به اختلال خواب در دسترس هستند با این حال تحقیقات بیشتری برای ارزیابی اثربخشی و ایمنی و بهداشت آنها مورد نیاز است

درمانها

مداخلات پزشکی : کنتر آبریزش دهانی،درمان بیماری های مجاری تنفسی فوقانی،کنترل وزن کودکان چاق ….

مداخلات رفتاری :خاموشی تدریجی و کمرنگ کردن زمان بخواب رفتن عادات مثبت زمان بخواب رفتن ،تنظیم زمان بیداری

درمان شناختی رفتاری

آرام سازی عضلانی

تصویر سازی ذهنی

مشاوره پیرامون اصلاح محیط خواب کودک

یکی از چالش های اصلی برای خواب کودکان دارای فلج مغزی رساندن محیط خواب به سطح مناسب که احساس آرامش راحتی و اطمینان کند.

بالش های خیلی سفت و خیلی نرم برای خواب کودک دارای فلج مغزی مناسب نیست.

بالش های خیلی سبک و خیلی سنگین برای خواب کودک دارای فلج مغزی توصیه نمی‌شود .

برخی کودکان فلج مغزی ممکن است با قنداق کردن خواب بهتری را تجربه کنند.

بعضی از کودکان فلج مغزی در کیسه خواب ،خواب بهتری تجربه می‌کنند.

در بعضی از کودکان فلج مغزی که دارای اختلال در جامعیت حسی هستند توصیه می‌شود که از پتوهای سنگین و یا جلیقه حین خواب استفاده شود.

کودکان فلج مغزی بخاطر ضایعه مغزی ممکن است درجه حرارت پوستی پایین تری نسبت به کودکان عادی داشته باشند و یا برخی از آنها بخاطر اختلال در سیستم اتونوم دچار تعریق بیش از حد طی خواب باشند لذا در این کودکان توصیه می‌شود :

دمای اتاق خواب همواره متعادل باشد (تقریبا ۲۴درجه)وقتی کودک خواب است دمای بدنش را کنترل کنید.

استفاده از بالش های سوپراکور که دارای قدرت انعطاف پذیری بالا،لایه تنفسی،لانه زنبوری،جاذب آب هستند میتواند مفید باشد.

آن دسته از کودکان فلج مغزی که دارای اختلال راه رفتن در خواب هستند در این کودکان توصیه می‌شود که از سیستم هشدار دهنده برای والدین استفاده شود که هر زمان کودک تشک را ترک کرد والدین متوجه شوند.

کودکان دارای فلج مغزی خواب بهتری در محیط منزل خودشان نسبت به محیط غریبه دارند،پس خواباندن آنها در محیط‌هایی که از لحاظ نور ،صدا،بو و افراد ناآشناست سبب بروز اختلال خواب در آنها می‌شود.

کودکانی که از لحاظ شروع به خواب رفتن دچار مشکل هستند باید در اتاق های تاریک خوابانده شوند چون محیط های کم نور و روشن  سبب مهار ترشح ملاتونین از غده پینه آل می‌شود.

در کودکان دارای فلج مغزی که ترس از تاریکی دارند می‌توان از یک چراغ خواب بهره برد.

در کودکان دارای فلج مغزی که آسیب بینایی کورتیکال دارند استفاده از چراغ خواب کم نور توصیه نمیشود چون آنها تمایل دارند به نور خیره شوند و همین باعث هوشیاری در آنها می‌شود.

کودکان دارای فلج مغزی بخاطر ضایعه مغزی و درجاتی از آسیب در تالاموس و مسیر تالاموکورتیکال دچار اختلالات حسی هستند و آنها نسبت به محرک بینایی ، شنوایی ، لمسی و چشایی حساسیت بیشتری دارند و با کمترین سر صدا و یا تغییری در محرک های حسی از خواب بیدار می‌شوند لذا بهتر است این کودکان در محیطی ساکت و بدون سر صدا و فاقد تحریکات خوابانده شوند.

استفاده از رنگ های تند و محرک در اتاق خواب کودکان دارای فلج مغزی توصیه نمی‌شود.

استفاده از کاغذ دیواری با طرح گل و تصاویر کارتونی مورد علاقه کودک میتواند به خواب کودکان دارای فلج مغزی کمک کند.

استفاده از ملحفه و رو بالشتهایی که طرح گل و اسباب بازی و کارتون های مورد علاقه کودکان را دارن در صورتی که از رنگهای تند و محرک استفاده نشود می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.

بهتر است لباس خواب کودک ساده و راحت باشد و با لباسی که در طی روز می‌پوشند متفاوت باشد.

کودک باید روی تختخواب مخصوص که اطراف آن نرده دار است قرار بگیرد تا حین غلت زدن نیفتد.

در کودکان دارای فلج مغزی که دچار آسپیراسیون هستند متکا یا بالشی که زیر سر بیمار قرار گرفته باید با زاویه در حدود ۳۰-۴۵ درجه باشد که به بهبود وضعیت تنفسی و جلوگیری از آسپیراسیون او کمک کنند.ترجیحا بهتر است از سطح شیبدار بهره برده.

در وضعیت طاق باز باید دستها از تنه فاصله داشته باشند و بین دستها و تنه یک بالشت یا متکا قرار گیرد.

بهتر است که تخت خواب کودک دارای ارتفاع مناسب باشد تا اگر کودک افتاد آسیبی نبیند و بعلاوه کودک بتواند براحتی در آن جابه جا شود.

وضعیت تخت خواب کودک باید طوری تنظیم شود که اسباب بازی‌ها در خط وسط و یا ترجیحا در سمت چپ کودک قرار گیرند.

کودکان دارای فلج مغزی نسبت به کودکان عادی بیشتر در معرض اختلال خواب،اختلال در ریتم سیر کاردین،و چرخه خواب بیداری هستند لذا زمانبندی خواب در کودکان دارای فلج مغزی شامل،طول دوره چرت روزانه ،خواب شبانه،نوع و الگوی خواب است که با سلامت،رشد،ملاحظات اجتماعی،فرهنگی،اقتصادی و نیازهای فردی خانواده تطابق دارد.

در کودکان فلج مغزی عواملی مانند صرع و تشنج ،استفاده از داروهای ضد صرع،اختلال در زمانبندی ترشح ملاتونین ،طول دوره و الگوی خواب را تحت تاثیر قرار میدهدلذا موارد زیر در این کودکان توصیه میشود:

کودک دارای فلج مغزی بهتر است که برنامه زمانی منظمی برای خوابیدن و بیدار شدن داشته باشد بدین معنی که آنها در ساعت مشخصی به رخت خواب رفته و در ساعت مشخصی نیز از رختخواب خارج شود.

نباید اختلافی در زمان خواب و بیداری در روزهای تعطیل و غیر تعطیل وجود داشته باشد.

کودکان دارای فلج مغزی نیاز به چرت روزانه و خواب شبانه بیشتری نسبت به کودکان عادی همسن و سال خود دارند چون انرژی بیشتری برای انجام کارها و فعالیت‌ها صرف می‌کنند و سریعتر از آنها خسته می‌شوند.

کودکان دارای فلج مغزی ممکن است بخاطر پایین بودن سطح تحمل و خستگی زودرس زودتر از کودکان عادی به رخت خواب بروند و بخوابند.

کودکان فلج مغزی در پردازش اطلاعات حسی مشکل دارن که سبب حجم تراکم بالای اطلاعات در مغز و افزایش بار مغزی و برهم خوردن آهنگ قشر مغزی می‌شود.

بر همین اساس پیشنهاد می‌شود :

انجام تمرینات و فعالیتهای حین خواب در این کودکان بهتر است به دقت طراحی شود و انتخاب آن بر اساس تاثیر نسبی تحریک و یا آرام بخشی باشد

انجام تمرینات بیش از حد، سریع و شدید قبل از خواب ممنوع است.

استحمام قبل از خواب در محیط روشن و تحریک کننده ممنوع است.

انجام بازیهای پر سر و صدا و مهیج قبل از خواب با اعضای خانواده تحریک کننده است توصیه نمی‌شود.

گفتن داستانهای جدید و عجیب غریب یا خواندن کتابهایی که با صدای حیوانات ترسناک و مهیج همراه است توصیه نمی‌شود

تماشای فیلم های ناآشنا،جنگی و ترسناک قبل از خواب تحریک کننده است و توصیه نمی‌شود.

تحریکات حسی و شناختی بیش از اندازه و کنترل نشده بخاطر تحریک بیش از اندازه مغز ،سبب افزایش استرس و اضطراب در کودکان دارای فلج مغزی شده و باعث ایجاد سندرم تاخیری خواب،اختلال در حفظ خواب،اختلال در بیداری زود هنگام،و تغییر در رفتار کودک می‌گردد.

حرکات ریتمیک آرام،یکنواخت و کنترل شده بهبود خواب کود کمک کرده

خواباندن کودک روی پاها و تکان دادن او و یا عاداتی از این قبیل(شیر دادن،گرفتن پستانک،شیشه شیر،…)قبل از خواب در کودک فلج مغزی توصیه نشده کودکان بعد از هر سیکل که معمولا ۶۰تا۹۰دقیقه طول می‌کشد از خواب بیدار می‌شوند که اگر کودک به خواباندن روی پا و یا عادات دیگر خوگرفته باشند خوابشان نمی‌برد و همین امر موجب صدا زدن مراقبان و بد خوابی برای خودشان و مراقبان می‌شود

استفاده از موزیک آرام،صدای ملایم و یکنواخت،دعا خواندن،لالایی،گوش دادن به داستانها قبل از خواب برای کودکان فلج مغزی توصیه شده و آرام بخش است.

استفاده از برنامه تلویزیونی یا ویدیو مورد علاقه کودک بعد از شام و چند ساعت قبل از خواب برای این کودکان آرام بخش است و توصیه شده.
بازیهایی که بواسطه آن صدای ضربان قلب ایجاد می‌شود چند ساعت قبل از خواب توصیه می‌شود.

وضعیت درمانی

کودکان عادی ساعات زیادی را در خواب همراه با اتخاذ وضعیت های گوناگون و متنوع می‌گذرانند . کودکان فلج مغزی بخاطر اسپاستیسیتی ، فلج اندامها و بی تحرکی امکان تغییر وضعیت و اتخاذ وضعیت های متفاوت و متنوع محدود شده و از وضعیت نادرست حین خوابیدن استفاده می‌کنند. هر چقدر که میزان ضایعه بیشتر باشد امکان تغییر وضعیت و جابه جایی کاهش بیشتری می‌یابد و در طول مدت در صورت غلط بودن وضعیت‌ها،امکان کوتاهی عضلات،تغییر شکل های مفصلی بسیار زیاد است.

نکاتی درباره بهداشت خواب کودکان

در اتاق خواب بچه بخاطر کاهش استرس والدین و رسیدگی سریع در مواقع نیاز یک دوربین نصب کنید.

سعی کنید که کودک در همان اتاقی که می‌خوابد بیدار شود زیرا زمانی که از خواب می‌پرد با محیطی آشنا روبه رو شود و نترسد.

اگر کودک در خواب عمیق فرورفته اتاق را ترک کنید.

خواندن داستان و لالایی برای کودک در هنگام خواب کمک شایانی در آرامش کودک می‌کند.

اجبار بیش از اندازه در خوابیدن کودک در ساعتی خاص میتواند سبب مشکل شود.

تکان دادن کودک همراه با لالایی شاید مفید باشد ولی باید مراقب بود که این مانند یک عادت در نیاید.

کودکان آتتوئید که زیاد حرکت میکنند دوختن نوار به ۴طرف تخت و بستن آنها به زیر تخت میتواند مفید باشد.

کودک باید به خوابیدن در وضعیت های مختلف عادت کند اگر کودک ۳-۴ ساعت در وضعیت طاق باز خوابید باید وضعیتش را به پهلو تغییر دهد برای شروع کار به کودک کمک کرده تا وضعیتش را تغییر دهد ودر ادامه و کم کم کودک باید خودش بیاموزد که که در تختخواب جابه جا شود
این کودکان در طول شبانه روز با درخواست آب ،گریه کردن یا تقاضا خوابیدن در تخت پدر مادر سعی در جلب توچه دارند بهتر است که خود را درگیر این خواسته ها نکنیند

برای اجتناب از شب ادراری کودک بهتر است از نوشیدن،نوشیدنی ها در هنگام شب اجتناب کرد.

بعضی از این کودکان بعد از خوابیدن ممکن است که برگشت مواد غذایی از معده به دهان را داشته باشن پس بهتر است کودک قبل از خواب غذایی میل نکند.

استفاده از غذای سرشار از کربوهیدرات توصیه می‌شود در هنگام شام چون گرسنگی سبب بیدار شدن کودک از خواب می‌شود.

بهتر است کودک ۲ تا ۳ ساعت قبل از خواب از خوردن غذای سنگین اجتناب کند چون سبب اختلال در حفظ خواب می‌شود.

خوابیدن کودک در کنار والدین در خواب شبانه توصیه نمی‌شود.

تحریریه وب سایت