تست ASQ چیست؟ تا چه حد در سرنوشت کودک تاثیر دارد؟

نظارت بر رشد و پیشرفت کودکان خردسال روشی است موثر و مفید برای شناسایی مشکلات و آغاز درمان آنها، در زمانی که بیشترین اثر بخشی را دارد و آن سال های اولیه زندگی کودک است. که در آن مغز و بدن به سرعت در حال رشد است.

عقب افتادگی های تکاملی و عاطفی، اجتماعی میتواند مخفی بماند و حتی در کودکانی که به نظر می آید رشد طبیعی دارند نیز وجود داشته باشد. این مشکلات در کودکان معمولا تا سال های اوله مدرسه شناسایی نمی شود. و والدین زمانی متوجه میشوند که برای درمان بسیار دیر شده است. با استفاده از تست ASQ میتوان این مشکلات را به موقع شناسایی و درمان کرد. این تست یکی از معتبر ترین، دقیق ترین و قابل اعتماد ترین ابزار در دنیا، برای پایش تکامل کودکان و شناسایی مشکلات آنها به شمار می رود.

مجموعه آزمون های پایش تکامل کودکان تست ASQ ، به والدین کمک می کند تا توانمندی فرزندان خود را از ۴ ماهگی تا ۶۰ ماهگی در حوزه های مهمی چون :

۱. ارتباطات

۲.حرکت درشت

۳.حرکت ریز

۴.حل مسئله

۵.شخصی، اجتماعی

اندازه گیری کرده و در صورت مشاهده وضعیت نا مطلوب، راهنمایی های لازم را دریافت کنند و در دوران طلایی عمر (تولد تا ۵ سالگی) سعی در بهبود در بهبود وضعیت کودک خود داشته باشند.

این آزمون ( تست ASQ ) در ۵ شیت بررسی می شود و هر پرسشنامه ۳۰ سوال دارد. از ویژگی های این آزمون ها آن است که سوالات آن را والدین پاسخ می گویند. لذا هیچ واسطه ای بین حقیقتی که پدر و مادر در رفتارهای روزانه کودک خود مشاهده می کنند و پاسخ های آزمون پایش تکامل کودک وجود ندارد. این موضوع به دریافت پاسخ و نتیجه معتبر از هر آزمون کمک میکند.

با ساده ترین کارها در مهمترین زمان، میتوانیم مسیر زندگی کودکان را تغییر دهیم. قبل از اینکه خیلی دیر شود.

قطعاً برای هر پدر و مادری مهم است تا از روند رشد فرزندشان اطلاع کاملی داشته باشند. راهکارهای زیادی برای محک زدن روند رشد کودک وجود دارد اما پرسشنامه سنین و مراحل تکامل «ASQ» یکی از مهمترین این روش ها است که در این مطلب شما را با این پرسشنامه آشنا خواهیم کرد.

اهمیت پایش تکامل کودک

نظارت بر رشد و پیشرفت کودکان خردسال روشی است موثر و مفید برای شناسایی مشکلات و آغاز درمان آنها در زمانی که بیشترین اثربخشی را دارد و آن سال های اولیه زندگی کودک است که در آن مغز و بدن به سرعت در حال رشد است.

عقب افتادگی های تکاملی و عاطفی – اجتماعی می تواند مخفی بمانند و حتی در کودکانی که به نظر می آید رشد طبیعی دارند نیز وجود داشته باشد، این مشکلات در بیشتر کودکان تا سال های اولیه مدرسه شناسایی نمی شود و زمانی متوجه می شوند که برای درمان بسیار دیر است. حتی متخصصین کودکان نیز نمی توانند ۷۰ درصد از عقب افتادگی ها را براساس قضاوت پزشکی خود به تنهایی شناسایی کنند.

تخمین زده می شود که یک کودک از هر ۶ کودک از عقب افتادگی های تکاملی، اختلالات یادگیری و مشکلات رفتاری، اجتماعی و عاطفی رنج می برد و تنها ۲۰ تا ۳۰ درصد از این کودکان پیش از شروع مدرسه شناسایی می شوند.

با استفاده از ASQ می توان این مشکلات را به موقع شناسایی و درمان کرد. ASQ معتبرترین، دقیق ترین و قابل اعتمادترین ابزار در دنیا برای پایش تکامل کودکان و شناسایی مشکلات آنها به شمار می رود.

پرسشنامه سنین و مراحل تکامل «ASQ»

تعریف

ASQ مخفف عبارت “AGES AND STAGES QUESTIONNAIRE” به معنای «پرسشنامه سنین و مراحل تکامل» می باشد. تست ASQ به عنوان مجموعه آزمون های پایش تکامل کودکان از معتبرترین آزمون های ارزیابی رشد هوشی، حرکتی کودکان بوده که سالانه برای چندین هزار کودک در سراسر جهان اجرا می گردد. تست ASQ به والدین کمک خواهد کرد تا توانمندی فرزندان خود را از ۴ ماهگی تا ۶۰ ماهگی در حوزه های مهمی چون: ارتباطات،حرکات درشت،حرکات ریز، حل مسئله و شخصی، اجتماعی اندازه گیری کرده و در صورت مشاهده وضعیت نامطلوب، راهنمایی های لازم را دریافت نمایند و در دوران طلایی عمر کودک (تولد تا ۵ سالگی) سعی در بهبود وضعیت کودک خود داشته باشند.

تاریخچه

دهه ۱۹۷۰

جرقه ابداع پرسشنامه ASQ در دهه ۱۹۷۰ توسط خانم دکتر Dr. Diane Bricker در دانشگاه اورگن آمریکا (University of Oregon) زده شد. اولین بار وی فراخوانی برای طراحی سیستم غربالگری کم هزینه، معتبر و حساس به مسائل فرهنگی را برای کودکان در خطر تاخیر در تکامل و رشد را ارائه کرد.در سال ۱۹۷۹ در یک تحقیق برجسته (Knobloch, 1979) مشخص شد تهیه و جمع آوری گزارشاتی مرتبط با کودکان که توسط والدین آنها کامل شده دارای دقت بالاتر و هزینه کمتری است. همین موضوع ایده ای شد تا روشی طراحی گردد که در آن والدین نقش اصلی در ارائه اطلاعات در مورد کودکان را داشته باشند.

در سال ۱۹۸۰ دکتر Dr. Bricker و Dr. Jane Squires تحقیقات عمیق خود را پیرامون طراحی روش غربالگری مدنظر شروع کردند. آنها مجموعه ای از توانایی ها و قابلیت های کودکان که به راحتی توسط والدین قابل شناسایی هستند و با درصد بالاتری در محیط خانه رخ می دهند را فهرست کردند. حاصل این کار ایجاد نوع جدیدی از پرسشنامه ها بود که هرکدام از آنها مخصوص دوره خاصی از رشد کودک بود. در این پرسشنامه ها از والدین سوالات ساده ای در مورد رفتارهای قابل مشاهده کودک پرسیده می شد. در ادامه اصلاح و تکامل پرسشنامه ها بر اساس اعتبارسنجی اطلاعات مفیدی که از کاربران آن (کارکنان پروژه، مدافعان، والدین، پرستاران و متخصصان اطفال) بدست می آمد ادامه یافت.

در سال ۱۹۹۵ پرسشنامه ها برای اولین بار با نام امروزی خود «Ages & Stages Questionnaires^® (ASQ^®): A Parent-Completed, Child-Monitoring System» توسط انتشارات Brookes به چاپ رسید. سند چاپ شده دارای ۸ پرسشنامه بود که تا ۴۸ ماهگی کودک را پوشش می داد. اولین نسخه چاپ شده رسمی پرسشنامه ASQ در همین سال در اختیار سرویس های بهداشتی قرار گرفت و در نیویورک، فلوریدا، داکوتای شمالی، مینه سوتای غربی به عنوان ابزار مناسب برای غربالگری کودکان بکار گرفته شد. افزایش تقاضا برای غربالگری اجتماعی-عاطفی در سطح جامعه آمریکا نیز موجب توسعه ابزاری همراه با نسخه اصلی ASQ با نام «Ages & Stages Questionnaires^®: Social-Emotional (ASQ^®:SE)» گردید. موارد در ASQ:SE با استفاده از منابع مختلف و چندگانه ای مثل ارزیابی های اجتماعی-عاطفی و توسعهی استاندارد شده (standardized social-emotional and developmental assessments)، کتب درسی، دیگر منابع روانشناسی، زبان و … توسعه داده می شدند.

۱۹۹۷-۸

در این بازه پرسشنامه های ۱۰، ۱۴، ۲۲، ۲۷، ۳۳، ۴۲، ۵۴ و ۶۰ ماهگی به ASQ اضافه شدند.

۱۹۹۹

با ادامه تحقیقات و دریافت بازخورد کاربران نسخه دوم ASQ که بازنگری و گسترش یافته بود منتشر گردید.

۲۰۰۰

تحقیقات بین المللی به طور جدی آغاز می شود. مطالعات اولیه در فنلاند و نروژ انجام می شود. تحقیقات گسترده ای، از جمله استاندارد سازی، بعدها در چین، پرتغال و برزیل انجام می شود.

۲۰۰۲

نسخه اجتماعی-عاطفی پرسشنامه با نام «Ages & Stages Questionnaires^®: Social-Emotional (ASQ^®:SE): A Parent-Completed, Child-Monitoring System for Social-Emotional Behaviors» توسط انتشارات Brookes به صورت تجاری به چاپ می رسد.

۲۰۰۹

نسخه سوم پرسشنامه با نام «Ages & Stages Questionnaires^®, Third Edition (ASQ^®-۳)» در حالی که پرسشنامه های دو دوره ۲ و ۹ ماهگی به آن اضافه شده منتشر می شود.

علت طراحی برنامه ASQ

والدین نیازمند ابزارهایی برای آگاهی از وضعیت  کودکان در معرض خطر یا دچار انواع معلولیت هستند.

کودکانی که از نظر عوامل محیطی، مشکلات پزشکی یا مسائل بیولوژیک دچار مشکلاتی هستند، نیازمند روشهایی هستند تا روند رشد و تکامل آنها ارزیابی شود.

فشار فزاینده ی اقتصادی روی دولت ها و خانواده های دارای کودک معلول جهت تشخیص و درمان اختلالات این کودکان.

این پرسشنامه ها در خانواده های  فقیر و یا با سطح تحصیلات پایین نیز براحتی قابل تکمیل است.

آشنایی با پرسشنامه ها در ASQ

به زبان ساده این پرسشنامه ها در مورد تکامل کودک برای تعیین کارهایی که هر کودک می تواند یا نمی تواند انجام دهد طراحی شده اند. کارکرد این تست ها براساس ارزیابی توسط خانواده استوار است. بطوری که پایش تکامل کودکان از طریق پرسشنامه های سنین – مراحل ASQ که هنگام مراقبت کودک تحویل مادر می گردد انجام می شود. در اغلب موارد این پرسشنامه ها می توانند به خوبی شیرخوارانی را که به ارزیابی های بیشتر یا مداخلات درمانی زودرس نیاز دارند از کودکان سالم جدا کنند.

تست ASQ، حاوی ۱۹ پرسشنامه برای ۱۹ گروه سنی 4، ۶، ۸، ۱۰، ۱۲، ۱۴، ۱۶، ۱۸، ۲۰، ۲۲، ۲۴، ۲۷، ۳۰، ۳۳، ۳۶، ۴۲، ۴۸، ۵۴ و۶۰ ماهگی می باشد که توسط والدین یا مراقب کودک تکمیل می گردد.

هر پرسشنامه حاوی ۳۰ سوال است و در آن سوالات به ترتیب از فعالیت های آسان تر به فعالیت های سخت تر مرتب شده است. والدین باید هریک از فعالیت های مورد نظر را در کودک خود بررسی و ارزیابی کرده و سپس به سوالات پاسخ دهند.

هر پرسشنامه ۵ حیطه تکاملی را در بر می گیرد. از مجموع ۳۰ سوال برای هر حیطه، ۶ سوال در نظر گرفته شده است. این حیطه ها عبارتند از:

برقراری ارتباط (Communication): مثل .آغون کردن ، صدا در آوردن از دهان، ‏گوش کردن و درک معنی گفته ها.

حرکات درشت اندام ها (Gross Motor): یعنی حرکات تنه، بازوان و پاها

حرکات ظریف (Fine Motor): که مربوط به حرکات ظریف دست و انگشتان آن می شود.

توان حل کردن مسئله (Problem Solving): که بر بازی های فردی، کارهای اجتماعی مثل بازی در جمع، بازی با اسباب بازی و… تمرکز دارد.

رفتار های شخصی– اجتماعی (Personal – Social): که شامل یادگیری و بازی با اسباب بازی ها است .

در مورد سوالات پرسشنامه

هر سوال ۲ شرط برای انتخاب شدن دارد:

اول اینکه به راحتی توسط والدین قابل مشاهده و گزارش باشد.

دوم اینکه این سوال به راحتی احتمال وقوع در داخل منزل داشته باشد و تابع فرهنگ خاصی نباشد.

هر سوال ۳ پاسخ دارد که باید تنها یکی از آنها انتخاب شود:

بلی: به معنی آن است که کودک در حال حاضر قادر است فعالیت های مورد نظر را انجام دهد.

گاهی: به معنی آن است که کودک به تازگی شروع به انجام فعالیت های مورد نظر کرده است.

هنوز نه: به معنی آن است که کودک هنوز شروع به انجام آن نکرده است.

هر کدام یک شاخص مهم تکاملی را مورد سوال قرار می دهند.

هر سوال، رفتار مناسب کودکان یک گروه سنی با ضریب تکاملی ۷۵ تا۱۰۰ را مورد پرسش قرار می دهد.

سعی شده سوالات بصورت آسان طرح شود.

در طرح سوالات از کلماتی استفاده شده تا افرادی با سطح تحصیلات پنجم ابتدائی نیز متوجه منظور سوال بشوند.

هر کجا لازم بوده تصویر کوچکی اضافه شده تا مفهوم سوال روشنتر شود.

هر کجا لازم بوده مثالی نیز از رفتار مورد نظر زده شده است.

حساسیت تست ۸۰ تا ۹۰ درصد است.

نکاتی در مورد پر کردن پرسشنامه ها

تکمیل پرسشنامه ۱۵ تا ۲۰ دقیقه وقت می خواهد.

توجه داشته باشید که هر پرسشنامه را تنها می توان از یک ماه قبل تا ماه بعد از گروه سنی قید شده ‏بر روی آن استفاده ‏کرد . پس استفاده ‏از هر پرسشنامه یک « محدوده» دارد. به عنوان مثال پرسشنامه ‏مخصوص ۱۲ ماهگی را تنها میتوان برای کودکان ۱۱ تا  13  ‏ماهه استفاده کرد.

این پرسشنامه برای والدین با حداقل تحصیلات پایان ابتدایی طراحی شده است . لذا پدران و مادران بی سواد یا کم سواد که نمی توانند خود آن را تکمیل کنند باید این کار را به کمک یک فرد با سواد دیگر در ‏همان خانه انجام دهند. در این صورت فرد باسواد باید سوالات را برای پدر و مادر بخواند و پاسخ مورد نظر آنها را علامت بزند.

الزاماً بدست آوردن حداکثر امتیاز به معنی با هوش بودن کودک نیست بلکه به معنی آن است که کودک در حیطه های تکاملی مشکل ندارد.

منابع:

برگرفته از: کتاب راهنمای پرسشنامه سنین و مراحل – دکتر بهزاد جدیری – فوق تخصص نوزادان – بیمارستان آتیه

منبع: تحریریه وب سایت دکتر حبیبه نژاد بیگلری – فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان