آتروفی یا کوچک شدن مغز چیست؟
آتروفی یا کوچک شدن مغز به از دست رفتن پیش‌رونده سلول‌های مغزی در طول زمان اشاره دارد. آتروفی به معنای کاهش اندازه و یا از دست رفتن بخشی از بافت در هر یک از اندام‌های بدن است. آتروفی مغزی می‌تواند در کل مغز رخ داده و یا فقط بخشی از مغز را درگیر نماید که در پی آن ممکن است حجمی از بافت مغز از بین رفته و در عملکرد سلول‌های عصبی اختلال ایجاد شود. علائم آتروفی مغزی به علت و محل مرگ سلول‌ها بستگی دارد. آتروفی مغزی ممکن است در اثر آسیب‌دیدگی‌های مغزی ایجاد شود. عفونت مغزی نیز می‌تواند به مرگ سلول‌های مغزی و اتروفی منجر شود.علائم آتروفی مغزی عبارت‌اند از: زوال عقلی، تشنج ، از دست دادن کنترل حرکت و ایجاد اختلال در تکلم درک و یا خواندن مطالب.بسته به علت زمینه‌ای، ممکن است آتروفی مغزی بسیار آهسته و یا بسیار سریع پیشرفت نماید. آتروفی می‌تواند زندگی افراد را تهدید کند. درمان شناخته‌شده‌ای برای این بیماری وجود ندارد. برای درمان آتروفی مغزی پزشک بر روی درمان علائم و عوارض این بیماری متمرکز می‌شود. در مواردی که آتروفی مغزی در اثر عفونت ایجادشده باشد، درمان عفونت می‌تواند از بدتر شدن علائم اتروفی جلوگیری به عمل آورد.
در صورت مواجهه با علائم جدی آتروفی مغزی مانند تشنج و یا از دست دادن هوشیاری بلافاصله باید به پزشک مراجعه نمایید. همچنین در صورت بروز علائم آتروفی مغزی که زندگی روزانه افراد را با اختلال مواجه می‌کند، مانند: تغییر در واکنش‌های بیمار، اختلال در تکلم، بینایی و حرکت‌های او، باید به دنبال مراقبت‌های پزشکی بروید. عوارض آتروفی درمان نشده یا کنترل نشده می‌تواند جدی باشد، حتی در برخی موارد می‌تواند زندگی فرد را تهدید نماید.این عوارض می‌تواند شامل مواردی همچون: عدم توانایی شرکت در فعالیت‌های عادی، از دست دادن استقلال، منزوی شدن و افسردگی باشد. با پیروی از برنامه درمانی که پزشک ممکن است به‌صورت اختصاصی برای شما طرح‌ریزی کرده باشد، می‌توانید خطر ابتلای به عوارض جدی اتروفی مغزی را به حداقل ممکن برسانید.
علل بروز آتروفی مغزی
آتروفی مغزی می‌تواند در اثر بسیاری از بیماریهای مغزی، آسیب‌دیدگی‌های مغزی و یا عفونت مغزی به وجود آید.
آتروفی مغزی در اثر ضربه و آسیب‌دیدگی‌ها
مرگ سلول‌های مغزی ممکن است در اثر یک آسیب مغزی رخ دهد، ازجمله:
- سکته مغزی
- تروما یا ضربه‌مغزی
بیماری‌هایی که ممکن است باعث آتروفی مغزی شوند:
آتروفی مغزی می‌تواند به دلیل انواع اختلالات ژنتیکی و یا اختلالات پیش‌رونده ایجاد شود، ازجمله:
- بیماری آلزایمر
- فلج مغزی (گروهی از اختلالات مؤثر بر حرکت، تعادل و وضعیت قرارگیری بدن)
- دمانس یا زوال عقل
- بیماری هانتینگتون (یک اختلال ژنتیکی که باعث انحطاط سلول‌های عصبی در مغز می‌شود)
- لکودیستروفی (اختلالی که به مواد محافظ اطراف سلول‌های عصبی صدمه وارد می‌کند)
- مولتیپل اسکلروزیس (بیماری که مغز و نخاع را تحت تأثیر قرار می‌دهد و اختلالاتی همچون ضعف، ناهماهنگی، عدم تعادل و سایر مشکلات را برای بیمار ایجاد می‌کند)
- بیماری پیک (شکلی از زوال عقل است که تنها برخی مناطق خاصی از مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهد.)
علل عفونی آتروفی مغزی
همچنین آتروفی مغزی می‌تواند در اثر عفونت‌های مغزی، ازجمله موارد زیر حادث شود:
- ایدز
- آنسفالیت (التهاب و تورم مغز به علت یک عفونت ویروسی و یا سایر علل)
- سیفلیس (بیماری مقاربتی ناشی از باکتری)
عوامل خطر
تعدادی از عوامل خطرساز، احتمال ابتلای به آتروفی مغزی را افزایش می‌دهند. این بدین معنی نیست که همه افراد دارای این عوامل حتماً به اتروفی مغزی مبتلا خواهند شد.عوامل خطرساز برای تحلیل مغزی عبارت‌اند از:
افزایش سن
آسیب‌دیدگی مغزی
داشتن سابقه خانوادگی بیماری آلزایمر، بیماری هانتینگتون و یا اختلالات عصبی مشابه
داشتن سابقه خانوادگی اختلالات خود ایمنی مانند ام‌اس
ضربه به سر
علائم آتروفی
علائم آتروفی مغزی ممکن است عمومی (ناشی از تأثیرپذیری کل مغز) و یا موضعی (ناشی از تحت تأثیر قرار گرفتن تنها بخشی از مغز) باشند.علائم عمومی شامل زوال عقل، مانند مشکلات حافظه یا تغییر در شخصیت می‌شود. علائم موضعی شامل: تشنج، اختلال در تکلم، بینایی و یا حرکت اندام‌های بدن، می‌گردد.
علائم کلی آتروفی مغزی
علائم کلی آتروفی مغزی در اثر از دست رفتن سلول‌های مغزی در سراسر مغز به وجود می‌آیند. ممکن است علائم آتروفی مغزی در کل روز ظاهر گردد و یا ممکن است تنها مدت‌زمان کوتاهی وجود داشته باشند.امکان شدید شدن این علائم در هرزمانی وجود دارد:
تغییر در خلق‌وخوی، شخصیت و یا رفتار
اختلال در قضاوت کردن و یا تفکر انتزاعی
اختلال در حافظه ، تفکر، صحبت کردن، درک، نوشتن و یا خواندن
احساس سردرگمی
اختلالات یادگیری
علائم موضعی آتروفی مغزی
اگر آتروفی مغزی در اثر آسیب‌دیدگی بخشی از سلول‌های مغزی، در یک ناحیه‌ای خاص از مغز ایجادشده باشد، ممکن است افراد دچار علائم موضعی اتروفی گردند، ازجمله:
تاری دید یا دوبینی
اختلال در صحبت کردن و یا درک گفتار (آفازی)
اختلال در تعادل و هماهنگی
ضعف، از دست دادن حس و یا فلج موضعی
علائم جدی اتروفی که ممکن است نشانه تهدید زندگی بیماران باشد
در برخی موارد، آتروفی مغزی می‌تواند زندگی بیماران را تهدیدی نماید. اگر شما یا فردی که در نزدیکی او هستید، دچار چنین علائمی گردید، بلافاصله باید به پزشک مراجعه نمایید:
رفتارهایی که حاکی از به خطر انداخت خود و یا دیگران باشد، ازجمله رفتارهای تهید آمیز، غیرمنطقی و یا خودکشی
تغییر در سطح هوشیاری و یا خودآگاهی مانند غش کردن و یا عدم پاسخ به محرک‌ها
تغییر در وضعیت ذهنی و یا تغییر ناگهانی رفتار، مانند سردرگمی گیجی، هذیان، بی‌حالی، توهم
تشنج
تغییر ناگهانی در بینایی، از دست دادن بینایی، یا درد چشم
درمان آتروفی
هیچ درمانی برای آتروفی مغزی وجود ندارد. هنگامی که سلول‌های مغزی از دست بروند، آسیب دائمی است. درمان آتروفی مغزی به کنترل علائم و عوارض آتروفی مغزی می‌پردازد.
درمان زوال عقل و از دست دادن عملکردهای مغزی
درمان برای علائم زوال عقل در اثر آتروفی مغزی، شامل استفاده از داروها و درمان‌های غیر دارویی می‌باشد، ازجمله:
استفاده از داروهایی که در مواد شیمیایی و کنترل سیگنال‌های مغزی مؤثر هستند و یا داروهایی که به درمان علائم اختلال‌های شناختی می‌پردازند، گاهی اوقات از داروهای بیماری آلزایمر استفاده می‌شود.
فیزیوتراپی برای بهبود عملکرد و توانایی انجام فعالیت‌های روزانه
مشاوره روانشناسی و حمایت از بیمار
درمان سایر علائم آتروفی مغزی
سایر علائم آتروفی مغزی ممکن است از طریق دارو و یا درمان‌های دیگر تحت معالجه قرار بگیرد، ازجمله:
داروهای ضد تشنج برای جلوگیری از تشنج
درمان‌های شناختی یا رفتاردرمانی جهت بهبود کیفیت زندگی
فیزیوتراپی برای افزایش کنترل عضلات
گفتاردرمانی برای کاهش تأثیر آفازی (اختلال در گفتار و درک مطلب)
درمان عفونت زمینه‌ای و یا آسیب‌هایی که منجر به آتروفی مغزی شده‌اند
تغییر در شیوه زندگی
بهترین راه برای بهبود علائم آتروفی مغزی یا کاهش سرعت پیشرفت آتروفی مغزی حفظ زندگی فعال و داشتن سبک زندگی سالم است، ازجمله:
داشتن یک رژیم غذایی متعادل، سرشار از میوه و سبزیجات و آنتی‌اکسیدان‌ها
ورزش منظم
افزایش فعالیت‌های ذهنی
درمان‌های مکمل
برخی از درمان‌های مکمل می‌تواند برای مقابله با آتروفی مغزی کمک‌کننده باشد. گاهی اوقات این درمان‌ها شامل درمان‌های مکمل و یا جایگزین می‌شود که در طب سنتی مورداستفاده قرار می‌گیرد. درمان‌های جایگزین به معنای مکملی برای درمان‌های پزشکی است.
درمان‌های مکمل می‌تواند شامل موارد زیر گردد.
ماساژ درمانی
مکمل‌های غذایی، داروهای گیاهی، انواع چای و محصولات مشابه
یوگا
کاهش خطر ابتلا به آتروفی مغزی
درحالی‌که آتروفی مغزی لزوماً قابل‌پیشگیری نیست، داشتن سبک زندگی سالم می‌تواند سرعت پیشرفت آتروفی را کاهش داده و شدد علائم آن را کنترل نماید.عوامل مؤثر در سبک زندگی سالم که می‌تواند احتمال آتروفی شدید مغزی را کاهش دهد، عبارت‌اند از:
کنترل فشارخون
داشتن یک رژیم غذایی سالم و متعادل، ازجمله اسیدهای چرب امگا ۳، میوه‌جات، سبزیجات و آنتی‌اکسیدان‌ها
فعالیت ذهنی، جسمی و اجتماعی
