Ncl یکی از بیماری‌هایی است که باعث پسرفت و تضعیف سیستم عصبی در کودکان می‌شود؛ این بیماری  معمولا به دلیل عوامل ارثی به وجود می‌آید و باعث ایجاد اختلالاتی مانند مشکلات بینایی، اختلال در حرکت، تشنج و اختلال در مهارت‌های شعوری کودک می‌شود.
 ژن‌های متعددی در ابتلای فرد به بیماری ncl تاثیر دارد؛ تا به امروز ۱۴ گروه ژنی در ابتلا به این بیماری بررسی شده‌اند  که ۱۳ گروه از این ژن‌ها قطعی و یکی از آن‌ها  هم در حال بررسی است.

 این بیماری افراد را در سنین مختلفی گرفتار می‌کند؛ در واقع در دوره‌ نوزادی، شیرخوارگی کودکی و حتی سنین بزرگسالی احتمال بروز این اختلال وجود دارد اما شایع ترین سن آن ابتدای کودکی و اواخر شیرخوارگی است؛ درمان‌های متعددی برای این بیماری پیشنهاد شده است که اغلب، درمان‌های نگه دارنده‌ هستند؛ روش‌هایی مثل ژن درمانی، آنزیم درمانی و مواردی از این قبیل می‌تواند کمک کننده باشد.

 در کمتر از ۷ سالگی تظاهر می‌کند و علائم آن شامل سایکوز، پارکینسونیسم، اشکال بینایی، عدم کوچکی سر، وجود آب مروارید و بقیه علائم نوع شیرخوارگی، پرمویی، پوست تیره، اشکالات نوار مغز، میوکلونوس احتمالی، اختلال خواب، توهم و اختلالات رفتاری، عدم تعادل و کاهش تونوس عضلانی است. مرگ بیمار در کمتر از ۳۰ سالگی رخ می‌دهد.

نوع بزرگسالی این نوع که بیماری کوفس (Kufs disease) نیز خوانده می‌شود در بزرگسالی با صرع، عدم تعادل، علائم پیرامیدال یا اکستراپیرامیدال تظاهر می‌کند، اما سن بروز بیماری و یافته‌های بالینی آن بسیار متنوع می‌باشد. در نوع شیرخوارگی زودرس نقص در آنزیم پالمیتوئیل پروتئینتیواستراز در نوع شیرخوارگی دیررس نقص در آنزیم تری پپتیدیل پپتیداز یک در نوع نوجوانی نقص در یک پروتئین متصل به غشاء بنام پروتئین CLN3 در نوع بزرگسالی نقص بیوشیمیایی مشخص نشده است.

● توارث ژنتیکی:

اتوزومی مغلوب درمان: در نوع شیرخوارگی زودرس احتمالاً سیستامین مؤثر است. در نوع شیرخوارگی دیررس درمان جایگزینی با آنزیم احتمالاً مؤثر می‌باشد . فاکتور نوروتروفیک ۳ (مجموعه پلی پپتیدهایی که از رشد، افتراق و بقای سلولهای عصبی حمایت می‌کند نظیر فاکتور رشد نورونی) نیز ممکن است مؤثر باشند.

●آزمون تشخیص قبل از تولد:

بررسی جهش در آمنیوسیتهای کشت شده در انواع شیرخوارگی دیررس و نوجوانی، بررسی آنزیم در آمنیوسیتها و نمونه پرز کوریونی در نوع شیرخوارگی زودرس. بیماری CLN6 یک اختلال ارثی است که در درجه اول سیستم عصبی را تحت تاثیر قرار می دهد. معمولا علائم این بیماری در دوران کودکی ظاهر می شود، اما در بعضی موارد آغاز علائم در بزرگسالی است. بیشتر کودکان مبتلا به CLN6 در ابتدا مهارت های قبلی خود را از دست می دهند (developmental regression). همچنین علائمی مانند تشنج های مکرر (صرع-epilepsy)، اختلال در هماهنگی حرکات (آتاکسی-ataxia)، انقباضات و حرکات تکانه ای ماهیچه (میوکلونس-myoclonus)، اختلال گفتار (دیس آرتری-dysarthria) و کم بینایی در افراد مبتلا مشاهده می شود. با گذشت زمان مشکلات حرکتی، تا مرحله ای وخامت می یابند که کودکان مبتلا بدون کمک قادر به راه رفتن، ایستادن و نشستن نخواهند بود. علاوه بر این، عملکرد ذهنی با گذشت زمان کاهش می یابد. بیشتر کودکان مبتلا به بیماری CLN6 تا قبل از دوران بزرگسالی، از بین می روند. در بعضی از افراد مبتلا، علائم بیماری تا بزرگسالی و معمولا ۳۰ سالگی مشخص نمی شود. در این افراد صرع، آتاکسی، دیس آرتری و ناتوانی ذهنی پیش رونده مشاهده می شود، اما معمولا این بیماری باعث کم بینایی در بزرگسالان مبتلا نمی گردد. در اکثر موارد، بزرگسالان مبتلا به بیماری CLN6 بیش از ده سال پس از تشخیص بیماری، از بین می روند. بیماری CLN6 بخشی از یک گروه از بیماری هاست که با نام neuronal ceroid lipofuscinoses و یا NCLs شناخته می شوند و مجموعا عنوان Batten disease، به آن ها اشاره دارد. تمام ایناختلالات، سیستم عصبی را تحت تاثیر قرار می دهند و معمولا باعث وخامت مشکلات بینایی، حرکتی و توانایی فکر کردن می شوند. تشخیص انواع متفاوت NCL بر اساس علت ژنتیکی ایجاد کننده است. هر کدام از انواع این بیماری دارای بخش مشترک CLN به معنای لیپوفوشینوز سروئید نورونی (ceroid lipofuscinosis, neuronal) و شماره ی تعیین کننده گروه (subtype) می باشد.

●شیوع: میزان شیوع بیماری CLN6 نامشخص است و تا کنون بیش از ۱۲۵ مورد در مقالات علمی گزارش شده است. بدون در نظر گرفتن نوع و شماره بیماری، در مجموع در سراسر جهان از هر ۱۰۰.۰۰۰ ، یک نفر به  CLN6 مبتلا می باشد.

●تغییرات ژنتیکی: جهش در ژن CLN6 باعث ایجاد بیماری CLN6 می شود. این ژن دستور ساخت پروتئینی را صادر می کند که نقش آن به خوبی مشخص نیست. این پروتئین درون سلول ها  در ساختارهایی به نام شبکه آندوپلاسمی (endoplasmic reticulum) قرار داشته که این  شبکه در فراوری و انتقال پروتئین نقش دارد. بر اساس تحقیقات پیشنهاد می شود، پروتئین CLN6 در از بین بردن موادی که مورد نیاز نیستند، به سلول کمک می کند. بیشتر جهش های ژن CLN6 باعث ایجاد پروتئین CLN6 غیرطبیعی می شود که این شکل  غیرطبیعی، به سرعت تجزیه می شود (degraded) و در نتیجه میزان پروتئین فعال و کاربردی در سلول ها به شدت کاهش می یابد. اگرچه چگونگی ارتباط بین علائم بیماری CLN6 و از بین رفتن این پروتئین مشخص نمی باشد، اما به نظر می رسد تجزیه سریع این پروتئین، با ایجاد علائم بیماری در کودکی (childhood onset) مرتبط است. در مواردی که  بیماری CLN6 در بزرگسالی مشخص می شود، اغلب جهش های ژن CLN6 منجر به تولید پروتئین CLN6 با عدم کارایی لازم می شود. بر اساس تحقیقات پیشنهاد می شود این جهش ها باعث تولید مقدار کافی پروتئین فعال شده و در نتیجه علائم بیماری در زمان دیرتری بروز می کند. مشابه سایر NCL ، بیماری CLN6 با انباشتگی پروتئین ها و سایر مواد در لیزوزوم ها مشخص می شود. لیزوزوم ها (lysosome)، ساختارهای سلولی هستند که انواع متفاوت مولکول ها را تجزیه و بازیافت می کنند. این انباشتگی در تمام سلول های بدن مشاهده می شود اما  به نظر می رسد سلول های عصبی به طور ویژه ای نسبت به این انباشتگی و اثرات آن حساس می باشند. انباشتگی این مواد می تواند باعث آسیب و مرگ سلول ها شود. همچنین مرگ گسترده سلول های عصبی در مغز و سایر بافت ها منجر به ایجاد علائم بیماری CLN6 می شود.  با این حال چگونگی تاثیر جهش در ژن CLN6 با انباشتگی مواد در لیزوزوم ها در بیماری CLN6 نامشخص است. این انباشتگی مواد در سلول ها، در کودکان مبتلا، بیشتر از  بزرگسالان مشاهده می شود.

●ژن ها: CLN6 الگوی وراثتی: بیماری CLN6 دارای الگوی وراثتی اتوزومال مغلوب است. در این الگوی وراثتی، هر دو نسخه ژن در هر سلول دارای جهش هستند. هر یک از والدین فردی مبتلا به یک بیماری اتوزومال مغلوب، یک نسخه از ژن جهش یافته را دارند، اما معمولا علائم بیماری در آن ها مشاهده نمی شود.

●نام های دیگر بیماری:

ceroid lipofuscinosis neuronal

۶ CLN6-related neuronal ceroid lipofuscinosis 

با تشکر از وب سایت توانبخشی کودک تاک

دکتر رضا شروین فوق تخصص مغز و اعصاب

هیات تحریریه وب سایت