CPK در آزمایش خون چیست؟
یکی از آنزیم‌های داخل سلولی که غلظت آن در عضلات اسکلتی، مغزی و میوکارد (ماهیچه قلبی) بالا است، کراتین فسفوکیناز یا (CPK) نام دارد. زمانی که هر کدام از این بافت‌ها دچار آسیب یا مشکل شوند، مقدار و غلظت آنزیم CPK در بدن بالا می‌رود.
در واقع آزمایش CPK یک نوع آزمایش خون محسوب می‌شود که مقدار کراتیتین فسفوکیناز را اندازه‌گیری می‌کند و این اجازه را به پزشک می‌دهد تا با بررسی آزمایش، به یک نتیجه‌گیری کلی در خصوص سالم بودن یا نبودن قلب، مغز و اسکلت بدن برسد.
زمانی پزشک انجام این آزمایش را توصیه می‌کند که فرد با علائم و نشانه‌های زیر مواجه شده باشد:
احساس درد در قفسه سینه
بروز مشکلات عصبی
نفس‌تنگی
البته لازم به ذکر است که اگر آسیب وارده به هر یک از سلول‌های عضلانی شدید باشد، CPK حداقل ۶ ساعت بعد به بیشترین مقدار خود می‌رسد. اما در آسیب‌های نه چندان شدید، مقدار CPK در خون حدودا ۱۸ ساعت طول می‌کشد تا افزایش پیدا کند و طی ۲ الی ۳ روز به حالت نرمال خود باز می‌گردد. اگر پزشک برای شما آزمایش CPK و یا هر آزمایش دیگری را تجویز کرده است و زمان کافی برای مراجعه به آزمایشگاه را ندارید.
از آزمایش ایزوآنزیم های CPK هنوز در برخی موارد استفاده می‌شود. اما در دهه‌های گذشته، اکثر پزشکان به آن توجهی نمی‌کردند. در عوض، آزمایش تروپونین اغلب برای ارزیابی آسیب به عضله قلب مورد توجه قرار گرفته است. آزمایش تروپونین سطح پروتئین‌هایی به نام تروپونین T و تروپونین I را در خون مورد بررسی قرار می‌دهد. این پروتئین‌ها زمانی آزاد می‌شوند که ماهیچه قلب در اثر حمله قلبی یا سایر بیماریهای قلبی به شدت آسیب دیده باشد.
تفسیر آزمایش CPK
تفسیر آزمایش CPK با توجه به اعداد و ارقام آن می‌تواند به شکل زیر باشد:
اگر اعداد بالاتر از حد نرمال باشند، به عضلات اسکلتی، قلبی یا مغز آسیب وارد شده است.
اگر اعداد پایین‌تر از حد نرمال باشند، فرد دچار مشکلات کبدی، بیماریهای مربوط به بافت همبند و کاهش درصد عضلات بدن مواجه شده است که باید برای درمان اقدام کند.
مقدار نرمال این آنزیم در بدن با توجه به جنسیت، سن و عواملی از این قبیل متغیر خواهد بود. عموما اعداد مربوط به میزان آنزیم CPK در آزمایش، در افرادی که ورزش‌های سنگین انجام می‌دهند، داروهای خاصی مصرف می‌کنند، به تازگی جراحی انجام داده‌اند و یا واکسن تزریق کرده‌اند، بیشتر خواهد بود. این موضوع نگران‌کننده‌ای نیست و طی چند روز آینده به حالت اولیه خود باز خواهد گشت
آنزیم CPK سه ایزوفوم (انواع نزدیک به هم) دارد که عبارتند از:
ایزوفوم MM که مربوط به عضله اسکلتی است.
ایزوفوم BB که مربوط به مغز است.
ایزوفوم MB که میوکارد (ماهیچه قلبی) است.
افرادی که سالم هستند و درگیر بیماری خاصی نیستند، ۹۵ درصد CPK Total بدن آن‌ها را ایزوفوم نوع MM یا CPK تشکیل داده است.
میزان نرمال و بحرانی CPK
برای پاسخ به سوال “آنزیم قلب باید چند باشد؟” می‌توان گفت، در ادامه به مقادیر نرمال CPK که بر اساس واحد یونیت در لیتر محاسبه شده است، اشاره کرده‌ایم:
مقدار نرمال برای آقایان می‌تواند بین۲۴ تا ۱۹۵ متغیر باشد.
مقدار نرمال برای خانم‌ها در محدوده ۲۴ تا ۱۷۰ قرار می‌گیرد.
نوزادان ممکن است CPK Total برابر با ۴۰ تا ۲۲۵ داشته باشند.
زمانی که مقدار CPK Total محدوده‌هایی که مشخص شده است خارج شود، CPK Total وارد منطقه بحرانی خواهد شد. به طور کلی نباید مقدار CPK Total بیشتر از ۲۰۰ شود.
علت کاهش سطح آزمایش CPK Total
دلایلی که باعث کاهش سطح این آنزیم در آزمایش CPK Total می‌شود، شامل موارد زیر است:
فرد ماه‌های اول بارداری را پشت سر می‌گذارد.
شخص به بیماریهای کبدی ناشی از مصرف زیاد الکل دچار شده است.
فرد بیماری کوشینگ دارد.
بافت‌های همبند شخص دچار مشکل شده است.
فرد به سرطان کبد مبتلا باشد.
شخص توده عضلانی بسیار کمی دارد.
بیماریهای زیر نیز می‌توانند سطح آزمایش CPK Total را کاهش دهند:
بیماری کوشینگ.
آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی).
توده‌های کبدی
علت بالا بودن آزمایش CPK
بیماریهای زیر می‌توانند سطح آزمایش CPK را بالا ببرند:
آسیب‌های عضلانی ریه
ناراحتی‌های قلب
ناراحتی‌های عصبی
سکته مغزی
آزمایش ایزوآنزیم‌های CPK می‌تواند بیماری‌ها یا مشکلات عضلانی مختلف را شناسایی کند، از جمله:
درماتومیوزیت که یک بیماری التهابی است که پوست و ماهیچه ها را درگیر می کند.
پلی میوزیت که یک بیماری التهابی است که باعث ضعف عضلانی می شود.
هیپرترمی بدخیم که یک بیماری ارثی است که باعث انقباضات عضلانی می شود.
شرایط آزمایش CPK
برای انجام این آزمایش به شرایط خاصی نیاز ندارید. اگر داروی خاصی مصرف می‌کنید بهتر است راجع به آن با پزشک مشورت داشته باشید. برخی داروها می‌توانند نتیجه تست را با خطا مواجه سازند.
دکتر حبیبه نژاد بیگلری – فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان
