کاپوت ساکسیدنوم و سفالوهماتوم نوزادان

جمجمۀ نوزاد مثل جمجمۀ افراد بزرگسال سخت و محکم نیست. این جمجمه نرم است و از بخش‌های استخوانی ساخته شده که در خطوط اتصال یا درز جمجمه به هم می‎رسند. همچنان که بچه رشد می‎کند این قطعات نرم جمجمه به هم متصل و سخت می‎شوند.
به هر جهت، در برخی موارد ممکن است نوزاد یک تودۀ مایع خون‌آلود در جمجمه داشته باشد که روی قسمتی از جمجمه که نخست از زهدان بیرون می‎آید به چشم می‎خورد. این وضعیت را کاپوت ساکسیدنوم یا به شکل خلاصه کاپوت می‎نامند.
در کنار ورم جمجمه، ممکن است نوعی کبودی روی خود جمجمه یا صورت بچه – بسته به اینکه کدام قسمت زودتر از زهدان خارج می‎شوند – وجود داشته باشد.

علل و ریسک فاکتورها
کاپوت ساکسیدنوم اغلب اوقات بر اثر فشار ایجاد شده بر سر نوزاد در زمان عبور از گردن رحم به درون مجرای واژینال رخ می‎دهد. این فشار توسط دیوار واژن و تنش و فشار رحم به وجود می‎آید.
وضعیت دیگری به نام سفالوهماتوم (سفالوهماتوما) نیز امکان بروز دارد. این وضعیت با کاپوت ساکسیدنوم متفاوت است زیرا مایعی که در این مورد جمع می‎شود اغلب اوقات در قسمت عمقی‎تری از جمجمه بروز می‎کند و غالباً ترکیبی از خون رگ‎های خونی آسیب دیده است.
سفالوهماتوم به دلیل فشار استخوان‎های لگن مادر بر جمجمۀ بچه در طول وضع حمل و نیز بر اثر کاربرد ابزارهای مورد استفاده برای زایمان مثل فورسپس (انبر جراحی) ایجاد می‌شود.
هر دو وضعیت همیشه بر اثر ریسک فاکتورهای خاص بروز نمی‎کنند بلکه امکان وقوع آنها بر مبنای دلایل جداگانه در طول تولد وجود دارد. در واقع این امکان وجود دارد که در موارد نادر، زمانی که هنوز بچه در رحم قرار دارد، بروز یابند.
هم کاپوت ساکسیدنوم و هم سفالوهماتوما در اسکن اولتراسوند اواخر بارداری قابل شناسایی هستند. این دو اختلال ممکن است وقتی غشاها پیش از وقت دچار پارگی می‎شوند بروز یابند، که این باعث محروم شدن نوزاد از محیط انعطاف‌پذیری می‎شود که در زمان حضور در رحم به آن نیاز دارد.
سفالوهماتوم همچنین در مواقع کمبود مقدار مایع آمنیوتیک نیز مشاهده شده است. این وضعیت زیر عنوان الیگوهیدرامنیوس شناخته می‎شود.
برخی ریسک فاکتورها که خطر بروز کاپوت ساکسیدنوم را افزایش می‎دهند شامل موارد زیر هستند:
• زایمان دشوار یا طولانی
• پارگی زودرس غشاها
• کمبود میزان مایع آمنیوتیک در رحم
• اولین زایمان مادر
• انقباضات براکستون – هیکس
• برخی پوزیش‎ها یا حالات قرارگیری جنین، مثل سرپایین بودن آن
• وضع حمل‎های نیازمند استفاده از ابزار جراحی مثل فورسپس یا واکیوم
به هر جهت، وقتی کاپوت بر اثر تحویل خلاء کمکی در زایمان ایجاد می‎شود، به آن زیر عنوان شینون اشاره می‎گردد و کاپوت ساکسیدنوم واقعی محسوب نمی‎شود.
سفالوهماتوما وضعیتی است که در زنان دارای مشخصات زیر به صورت شایع‎تری دیده می‎شود:
• دارای بچۀ مذکر
• زنان در حال اولین زایمان
• زنان در حال وضع حمل نوزادان بزرگ جثه، که ممکن است ابعاد بدنی آنها برای میزان باز شدن لگن خیلی بزرگ باشد
• زنانی که زایمان آنها نیازمند استفاده از ابزار جراحی مثل فورسپس یا واکیوم است
• اگر به جمجمۀ نوزاد در حال زایمان الکترود متصل شده باشد
• زنان دارای زایمان طولانی
این وضعیت همچنین بیشتر محتمل است برای نوزادانی بروز کند که در هنگام زایمان مادر سر آنها در وضعیت مناسبی قرار ندارد.

علایم
وقتی نوزاد با کاپوت ساکسیدنوم متولد شود، والدین ممکن است متوجه وجود ورمی در جمجمه یا نمای پف کرده درست پس از تولد نوزاد شوند. این وضعیت بیش از همه محتمل است که در ناحیۀ فرق سر یا جایی که استخوان‎های جمجمه به هم می‎رسند بروز کند.
کبودی جمجمه یکی دیگر از علایم محتمل کاپوت است. در برخی موارد احتمال کبودی صورت نیز وجود دارد.
نوزادان متولد شده با سفالوهماتوم ممکن است دچار برآمدگی (و نه کبودی) جمجمه شوند. در مواردی که ناحیۀ برآمده به لمس حساس است، که این مورد شایعی است، یک شکستگی جمجمه وجود دارد.
در طول زایمان طبیعی، فشار می‎تواند سبب اصطکاک تکه‎های نرم و استخوانی جمجمه در ناحیۀ خط فاصل یا درز جمجمه شود. این موضوع می‎تواند حالتی مخروطی شکل در سر نوزاد ایجاد کند. این وضعیت عموماً مولدینگ یا قالب‌گیری خوانده می‎شود.

عوارض
در اغلب موارد کاپوت ساکسیدنوم بدون هر گونه عوارضی خودبه‎خود رفع می‎شود. به هر حال در برخی مواقع امکان بروز عوارض زیر وجود دارد:
• آلوپسی: بر اثر فشار وارد شده بر جمجمه امکان مرگ برخی بافت‎های اطراف وجود دارد و در نتیجه ممکن است ریزش مو رخ دهد. در اغلب موارد، موها مجدداً رشد نرمال خود را به دست می‎آورند، اگرچه در برخی موارد این ریزش مو دایمی خواهد بود.
• یرقان: کبودی ممکن است در برخی موارد بروز کند. این کبودی می‎تواند به شکستن گلبول‌های قرمز خون و در نتیجه ایجاد بیلی‎روبین منجر گردد. این وضعیت باعث می‎شود تا نوزاد دچار زردی پوست و سفیدی دور مردمک چشم شود.
در موارد شدید یا درمان نشده، یرقان به بروز عوارض جدی‎تر شامل موارد زیر منجر می‎گردد:
• صدمۀ مغزی
• کاهش شنوایی
• فلج مغزی اته‎توئید که نوعی اختلال حرکتی است
• رشد غیر طبیعی مینای دندان
• خیرگی دایمی نگاه چشم به سمت بالا
• مرگ نوزاد
در برخی موارد سفالوهماتوم می‎تواند سبب بروز عوارضی مثل موارد زیر گردد:
• شکستگی جمجمه
• سخت شدن برآمدگی ایجاد شده روی جمجمه
• عفونت
• آنمی
• یرقان (بیش از مورد کاپوت ساکسیدنوم شایع است)

تشخیص
کاپوت ساکسیدنوم در اغلب اوقات بدون نیاز به تست‎های اضافی بر مبنای معاینۀ فیزیکی شناسایی می‎شود. اگر مورد نگران کننده‌تری وجود داشته باشد، امکان دارد که دکتر برای ارزیابی مشکلات جدی‎تر انجام تست‌های دیگری را توصیه کند.
در برخی موارد سفالوهماتوم امکان وجود شکستگی در جمجمه وجود دارد. در نتیجه، برای ارزیابی وضعیت استخوان‎های جمجمه انجام عکسبرداری اشعه ایکس مورد نیاز است.

درمان
کاپوت ساکسیدنوم بدون نیاز به مداخلات پزشکی معمولاً در طول چندین روز پس از تولد نوزاد به خودی خود از بین می‏‌رود.
وقتی صدمات اضافی یا ریسک فاکتورهای دیگری در کار نباشد، مورد سفالوهماتوم نیز به طور معمول و بدون نیاز به مداخلۀ پزشکی در فاصلۀ ۲ تا ۶ هفته پس از زایمان از بین می‎رود.
مواردی وجود دارد که در آنها سفالوهماتوم سبب بروز مشکلات نگران کننده‎تر مثل عفونت می‎شود، که ممکن است نیازمند استفاده از دارو یا حتی عمل جراحی باشند. برخی از اوقات، ممکن است سفالوهماتوم ادامه یافته و سخت شود که این وضعیت سبب ایجاد یک برآمدگی محکم می‎شود، اما این مورد نیز اغلب اوقات به مرور زمان از بین می‏رود.
درمان محتمل دیگر استفاده از کلاه ایمنی جمجمه است. در این روش روزانه ۱۸ تا ۲۰ ساعت یک کلاه به شکل کلاه ایمنی بر سر بچه می‎‎گذارند تا اینکه سر بچه به شکل دلخواه قالب‌گیری شود. به هر جهت نیاز به استفاده از این روش درمان برای سفالوهماتوم پایدار بسیار نادر است.

Source:
Caput succedaneum: Symptoms, causes, and outlook
Last reviewed Sun 13 August 2017
By Lori Smith BSN MSN CRNP
Reviewed by Karen Richardson Gill, MD, FAAP