فلج مغزی چیست؟

درباره فلج مغزی بیشتر بدانیم

فلج مغزی چیست؟

مطلب تکمیلی

فلج مغزی کودکان به گروهی از اختلالات سیستم عصبی در دوران نوزادی یا ابتدای دوران کودکی گفته می‌شود که تاثیرات مداوم و همیشگی بر حرکات بدن و هماهنگی عضلات بدن می‌گذارد. علت بروز فلج مغزی (بیماری cp) آسیب یا بروز اختلالی در تشکیل قسمت‌هایی از مغز است که موجب می‌شود توانایی مغز در کنترل حرکات بدن و حفظ حالت و تعادل بدن دچار مشکل شود. فلج مغزی ناحیه کنترل حرکات در لایه بیرونی مغز را درگیر می‌کند (به نام قشر مغزی). این قسمت از مغز، دستورات مربوط به حرکات عضلات را  صادر می‌کند. در برخی از موارد قشر مغزی در دوران جنینی به طور کامل و طبیعی رشد نمی کند. در برخی دیگر از موارد کودک سالم است اما بر اثر حادثه‌ای در دوران بارداری، در حین تولد یا بعد از تولد، این قسمت از مغز او دچار آسیب می‌شود. در هر دو مورد این آسیب قابل جبران نیست و ناتوانی‌ها و اختلالات ناشی از آن نیز دائمی و همیشگی هستند. فلج مغزی کودکان را نمی‌توان به طور کامل درمان کرد اما با به‌کارگیری روش‌های فیزیوتراپی و توانبخشی فلج مغزی می‌توان توانایی‌های کودک را بهبود بخشید. بسیاری از کودکان می‌توانند با کمک این درمان‌ها، ناتوانی‌های خود را تا حدود زیادی کنترل و مدیریت کنند و در دوران بزرگسالی زندگی مشابه با زندگی نرمال داشته باشند

علائم

کودکان مبتلا به فلج مغزی ممکن است علائم بسیار زیاد و مختلفی داشته باشند از جمله:

عدم هماهنگی مناسب عضلات در هنگام انجام حرکات ارادی

داشتن عضلات خشک و منقبض با واکنش‌های حرکتی شدید

ضعف در یک دست یا یک پا

راه رفتن روی پنجه‌ی پا، راه رفتن به حالت خمیده یا راه رفتن به حالت “قیچی”

داشتن حالت‌های مختلف حجم عضلانی در بدن مثلا عضلات بسیار خشک و منقبض یا عضلات بسیار شل و افتاده

ریختن آب از دهان، مشکل در بلعیدن غذا و مشکلات تکلم

داشتن لرزش در بدن یا انجام حرکات غیر ارادی به صورت تصادفی

تاخیر در یادگیری توانایی‌های حرکتی

مشکل در انجام حرکات دقیق و ظریف مانند نوشتن یا بستن دکمه پیراهن

علل

فلج مغزی کودکان بر اثر رشد ناکامل یا غیر طبیعی و یا آسیب رسیدن به بخشی از مغز ایجاد می‌شود که این بخش کنترل حرکات بر بدن را به عهده دارد. این آسیب ممکن است قبل از تولد، در حین زایمان یا بعد از تولد رخ دهد. فلج مغزی ممکن است عوارضی هم روی کودکان داشته باشد.

فلج مغزی مادرزادی

اغلب کودکانی که به فلج مغزی (cp) دچار هستند، به صورت مادرزادی این بیماری را دارند اما ابتلای آنان به فلج مغزی ماه‌ها یا حتی سال‌ها پس از تولد تشخیص داده می‌شود.

فلج مغزی اکتسابی

درصد کمی از کودکان به فلج مغزی اکتسابی مبتلا می‌شوند که در این صورت این بیماری بعد از تولد ایجاد می‌شود. برخی از علل ابتلا به فلج مغزی اکتسابی عبارتند از آسیب مغزی طی چند ماه یا چند سال اول زندگی کودک، عفونت مغزی مانند مننژیت باکتریایی و یا آنسفالیت ویروسی، مشکل در جریان خون به مغز، یا ضربه شدید به سر بر اثر تصادفات ماشین، زمین خوردن یا تجاوز به کودک.

عوامل خطر

برخی از بیماری‌ها یا اتفاقات ممکن است در دوران بارداری یا زایمان بروز کنند که ریسک به دنیا آمدن کودک با فلج مغزی را بالا می‌برند. برخی از این عوامل خطر عبارتند از:

وزن کم کودک در حین تولد و زایمان زودرس

چندقلوزایی

عفونت در دوران بارداری

عدم تطابق Rh خون مادر و کودک

قرارگیری مادر در برابر عناصر و مواد سمی

ابتلای مادر به اختلالات غده تیروئید، کمتوانی ذهنی، دفع پروتئین یا تشنج

عوامل زیر موجب بروز فلج مغزی (سی پی) نمی‌شوند اما از جمله عوامل هشداردهنده هستند:

تولد از پا

زایمان سخت و پیچیده

کم بودن وزن نوزاد نسبت به سن حاملگی

نمره‌ی آپگار (روشی سریع و مطمئن در ارزیابی سلامت نوزاد در لحظه‌های ابتدایی تولد است) پایین نوزاد

یرقان یا زردی

تشنج

انواع فلج مغزی

دسته‌بندی انواع فلج مغزی بر اساس نوع، شدت و محل بروز اختلالات جسمانی کودک است. پزشکان، بیماری فلج اطفال را بر اساس اختلالات حرکتی کودک بدین صورت تقسیم بندی کرده‌اند:

فلج مغزی اسپاستیک: این نوع از فلج مغزی از سایر انواع دیگر فلج مغزی شیوع بسیار بیشتری دارد. بیماران مبتلا به این نوع از CP عضلات منقبض دارند و حرکات آنها حالت غیرعادی دارد. انواع فلج مغزی اسپاستیک عبارتند از:

اسپاستیک همی پلژی (Spastic hemiplegia ) که دست و پای یک طرف را درگیر می‌کند.

اسپاستیک دی پلژی (Spastic diplegia) در این حالت خشکی و اسپاسم عضلات بیشتر در پاها است و کمتر دست‌ها و صورت را درگیر می‌کند. البته ممکن است کنترل حرکت دست‌ها برای بیمار مشکل باشد.

اسپاستیک کوادری پلژی (Spastic quadriplegia) که شدیدترین نوع فلج مغزی اسپاستیک است و معمولا همراه با ناتوانی‌های هوشی متوسط تا شدید همراه است.

فلج مغزی دسکینتیک (Dyskinetic) که نشانه‌های آن نوشتن بیمار به صورت آهسته و با کنترل کم و انجام حرکات ناگهانی و غیر ارادی دست و پاها است.

فلج مغزی آتاکسی که تعادل و درک عمقی از وضعیت بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. کودکان مبتلا به این نوع از فلج مغزی هماهنگی عضلانی کمی دارند و به صورت بی ثبات و با پاهای باز راه می‌روند.

فلج مغزی از نوع ترکیبی دارای علائم مختلفی است که موجب می‌شود نتوان بیماری را به یک نوع را دسته خاصی نسبت داد.

تشخیص

در اغلب کودکان، ابتلا به فلج مغزی طی ۲ سال اول زندگی تشخیص داده می‌شود اما در صورتی که علائم کودک بسیار خفیف و نامشخص باشند، دادن تشخیص صریح و قطعی برای پزشک بسیار مشکل خواهد بود که در این صورت پزشک تست‌ها و آزمایشاتی را برای ارزیابی توانایی‌های حرکتی کودک تجویز می‌کند.

تست‌های آزمایشگاهی: این تست‌ها برای بررسی ابتلای کودک به سایر بیماری‌هایی است که احتمالا می‌توانند موجب بروز علائم مشابه به فلج مغزی شوند.

سونوگرافی جمجمه که تصاویری از ساختار درونی مغز کودک به دست می‌دهد.

سی.تی اسکن که در آن از اشعه ایکس برای نشان دادن شاختار مغز و نواحی آسیب‌دیده آن استفاده می‌شود.

ام آر آی که می‌تواند محل آسیب مغزی و نوع آن را مشخص کند.

درمان

درمان دارویی

معمولا در اولین قدم از درمان فلج مغزی کودکان از داروهای خوراکی مانند دیازپام، باکلوفن، دانترولن سدیم و تیزانیدین استفاده می‌شود تا مشکل منقبض بودن عضلات برطرف شود.

برای شل کردن برخی عضلات به صورت موضعی نیز از تزریق بوتاکس (بوتولونیوم توکسین) استفاده می‌شود که عصب‌ها را از منقبض کردن زیاد عضلات منع می‌کند.

وسایل کمکی

وسایل کمکی مانند کامپیوتر، برخی نرم افزارها، آمایشگرهای صدا و کتاب‌های تصویری می‌توانند کمک زیادی در یادگیری توانایی‌های ارتباطی به بیمار مبتلا به فلج مغزی بکنند.

وسایل ارتوپدی

وسایل ارتوپدی به بیمار کمک می‌کند که بر مشکل عدم تعادل عضلانی خود غلبه کند و تا جای ممکن مستقل حرکت کند. بریس‌ها و آتل‌های مخصوص با ایجاد فشار خارجی، اختلالات عضلانی را تصحیح و یا راستای قرارگیری مفاصل را اصلاح می‌کنند. ویلچر، واکر‌های چرخدار و اسکوتر‌های برقی می‌توانند به افرادی که نمی‌توانند مستقل حرکت کنند، کمک زیادی کنند. برای کمک به بینایی بیمار نیز از عینک، ذره‌بین‌های مخصوص، کتاب‌هایی با فونت بزرگ و فونت‌های کامپیوتری مخصوص استفاده می‌شود.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی معمولا طی چند سال اول زندگی کودک و یا بلافاصله پس از تشخیص فلج مغزی آغاز می‌شود و اصلی‌ترین و مهم‌ترین بخش از درمان بیماری سی پی است. مجموعه خاصی از تمرینات مانند تمرینات مقاومتی و قدرتی و انجام دادن فعالیت‌های ویژه می‌تواند قدرت و تعادل عضلانی بیمار را بهبود دهد و از بروز انقباضات عضلانی جلوگیری کند. از بریس‌های مخصوص (با نام وسایل ارتوتیک) بهبود حرکت بیمار و کشش دادن عضلات اسپاستیک (منقبض) استفاده می‌شود. برخی از انواع روش‌های تحریک الکتریکی یا الکتروتراپی می‌تواند به کودک کمک کند که برخی حرکات خاص را چند بار در طول روز انجام دهد و به برنامه‌های آموزشی خاص در روند درمان بیمار کمک می‌کند.

روش‌های کنترل درد

بیماران مبتلا به فلج مغزی به اسپاسم و گرفتگی‌های عضلانی مبتلا می‌شوند و از سوی دیگر این گرفتگی‌های عضلانی موجب وارد آمدن فشار مضاعف به بخش‌های دیگر از بدن می‌شود. این موضوع باعث بروز درد می‌شود. متخصصین ما از روش‌های غیرتهاجمی و غیر دارویی مانند پرت‌اندیشی، تمرین ریلکسیشن، بیوفیدبک و ماساژدرمانی برای کنترل درد بیماران مبتلا به فلج مغزی استفاده می‌کنند.

کاردرمانی

کاردرمانی بیشتر بر عملکرد اعضای فوقانی بدن، بهبود حالت بدن و کمک به حرکت‌پذیری بیشتر بیمار تمرکز دارد. کار درمانی به بیماران کمک می‌کند تا بتوانند با روش‌های جدیدی کارهای روزمره‌ی خود را انجام دهند و برای مثال لباس بپوشند و به مدرسه بروند.

واکنش درمانی

در واکنش درمانی بیمار تشویق می‌شود که در فعالیت‌های هنری، فرهنگی و ورزشی شرکت کند. در واقع در این روش سعی می‌شود بیمار فعالیتی را انجام دهد که توانایی‌های فیزیکی  شناختی او را گسترش می‌دهد. والدین کودکانی که در جلسات واکنش درمانی شرکت می‌کنند معمولا بیان می‌کنند که شاهد بهبود گفتار، اعتماد به نفس و سلامت روحی و احساسی کودک خود بوده‌اند.

گفتار درمانی

گفتار درمانی cp می‌تواند به کودک کمک کند که به نحو صحیح‌تر و واضح‌تری صحبت کند و با شیوه‌های جدیدی مانند زبان اشاره یا استفاده از دستگاه‌های کمکی بتواند با دیگران ارتباط برقرار کند. این درمان‌ها همچنین به رفع مشکلات بلع غذا نیز کمک می‌کنند.

تحریریه وب سایت