نالوکسان
موارد مصرف نالوکسان
نالوکسان برای برطرف کردن تضعیف تنفسی ناشی از داروهای شبه تریاک جهت درمان مسمومیت با ترکیبات اوپیوئید و همچنین به عنوان داروی کمکی در درمان شوک سپتیک می‌شود.
مکانیسم اثر نالوکسان
این دارو مسدد گیرنده میکرواپیوئیدی می‌باشد. و از این طریق ، مانع اثراتی از داروهای شبه تریاک که از طریق تحریک این گیرنده اعمال می‌شود. (ازجمله تضعیف مرکز تنفس در سیستم اعصاب مرکزی) می‌شود.
فارماکوکینتیک نالوکسان
زمان شروع اثر دارو از تزریق عضلانی ۵-۲ دقیقه و پس از تزریق وریدی ۲-۱ دقیقه است . طول مدت اثر این دارو بعد از تزریق ۲-۱ ساعت می‌باشد. در کبد متابولیزه و متابولیت‌های آن از ادرار دفع می‌شوند. نیمه عمر دارو ۶۴ دقیقه می‌باشد.
عوارض جانبی نالوکسان
از آنجایی که میزان شیوع مصرف مخدرها ظرف چند دهه گذشته بسیار افزایش یافته است، اوردوز این مواد نیز افزایش قابل ملاحظه‌ای داشته است. اوردوز مسکن‌های تجویزی و هروئین از اوردوز مواد و داروهای دیگر شایع‌تر است. تعریف‌های زیادی درباره نالوکسان (نارکان) به عنوان پادزهر اوردوز مخدرها شنیده‌ایم، اما نالوکسان چیست؟ دقیقاً چه نوع دارویی است و مصرف آن چه اثراتی بر بدن دارد؟
متخصصین در واکنش به این مشکل رو به رشد، نالوکسان را با هدف نجات جان بیمارانی که اوردوز می‌کنند، ابداع کردند. این دارو در ابتدا توسط پزشک اورژانس یا برای بیماران بستری در بیمارستان تجویز می‌شد، اما سازمان غذا و دارو آمریکا در نوامبر ۲۰۱۵، استفاده از اسپری استنشاقی این دارو را تایید کرد و به این ترتیب دسترسی عموم مردم به این دارو آسان‌تر شد.
ساز و کار تاثیرگذاری نالوکسان
نالوکسان اثر مواد مخدر زیر را موقتاً مسدود می‌کند:
- هروئین
- مورفین
- اکسی کدون
- متادون
- فنتانیل
- هیدروکودون
- کدئین
- هیدرومورفون
- کارفنتانیل
- بوپرنورفین(ب۲)
چنانچه فردی هر کدام از مواد فوق را مصرف کند و سپس به او داروی نالوکسان تزریق شود، این دارو به ماده مخدر اجازه نمی‌دهد که بر مغز اثر بگذارد. وقتی بیمار این دارو را بصورت خوراکی یا تزریقی دریافت می‌کند، تنفسش به حالت عادی برمی‌گردد و هوشیار می‌شود. بنابراین دارو فرصت کوتاهی را برای نجات جان بیمار در اختیار کادر پزشکی در شرایط اورژانسی قرار می‌دهد.
عوارض جانبی مصرف نالوکسان
خطرناکترین عارضه مصرف نالوکسان این است که بیمار مبتلا به اختلال سوءمصرف مواد مخدر مستقیماً در مرحله خماری حاد قرار می‌گیرد و ناگهان دچار علائم آزاردهنده ناشی از قطع مصرف می‌شود. علائم ترک ممکن است شامل سردرد، تغییر فشار خون، ضربان قلب سریع، تعریق، حالت تهوع، استفراغ، لرزش، بی‌قراری یا تحریک پذیری و بدن درد باشد. البته این عوارض آزاردهنده بعد از مصرف نالوکسون زندگی فرد را به خطر نمی‌اندازد.
برخی بیمارانی که در اثر تزریق نالوکسان به هوش می‌آیند و پرخاشگر یا خشن می‌شوند، نمی‌دانند که چه اتفاقی برایشان رخ داده است یا کجا هستند. البته این وضعیت به ندرت پیش می‌آید، اما بهتر است از آن آگاهی داشته باشید.
از دیگر عوارض جانبی مصرف نالوکسان می‌توان به واکنش‌های آلرژیک مختلفی اشاره کرد که نیاز به درمان‌های خاص دارند. اکثر عوارض جانبی مصرف آن همان علائم ناشی از قطع مصرف مواد مخدر است. در دوره درمان با نالوکسون، نوشیدن الکل می‌تواند عوارض جانبی نالوکسان را افزایش دهد.
فردی که پس از مصرف نالوکسون تحت درمان قرار نمی‌گیرد، نیاز شدید به مصرف مواد را بیشتر احساس می‌کند، به خصوص اگر به مواد مخدر اعتیاد داشته باشد. نالوکسان تقریباً یک ساعت یا کمی بیشتر در بدن باقی می‌ماند؛ حال آن که بعضی مواد مخدر بیش از ۱۲ ساعت در بدن باقی می‌مانند، با این توصیف اثر نالوکسون زودتر از اثر مواد مخدر از بین می‌رود.
داروی نالوکسان چه اثری بر بدن می‌گذارد؟
اوردوز، سرعت تنفس را تا حد خطرناکی کاهش می‌دهد یا حتی تنفس بیمار را متوقف می‌کند، در نتیجه بیمار بیهوش می‌شود و نمی‌تواند بیدار شود. نالوکسان دارویی تجویزی است که فرآیند اوردوز را به دلیل جلوگیری از اثرگذاری مواد مخدر بر گیرنده‌های مغز معکوس می‌کند. بعد از تزریق نالوکسان انتظار می‌رود که بیمار ظرف ۲ تا ۳ دقیقه به هوش بیاید.
البته نالوکسان اوردوز را درمان نمی‌کند. اثر این دارو فقط ۳۰ تا ۹۰ دقیقه طول می‌کشد، بنابراین اقدامات درمانی باید به سرعت انجام شود تا وقتی اثر آن از بین می‌رود، بیمار دوباره بیهوش نشود یا تنفسش مختل نشود.
سایر عوارض (درصد نامشخص):
قلبی عروقی: گرگرفتگی (تزریقی)، افزایش فشار خون، افت فشار خون، تاکی کاردی، فیبریلاسیون بطنی، تاکی کاردی بطنی
سیستم اعصاب مرکزی: آژیتاسیون، بدن درد، بیماری مغزی، اغما، گیجی (تزریقی)، دیس اورینتیشن یا اختلال در تشخیص موقعیت (تزریقی)، سرگیجه (تزریقی)، گریه بیش از حد نوزادان، توهم (تزریقی)، سردرد (داخل بینی)، هایپررفلکسی نوزادان، تحریک پذیری، عصبانیت، فوران خشم (تزریقی)، خواب رفتگی اندام (تزریقی)، بی قراری، تشنج نوزادان، لرزش، تشنج تونیک کلونیک (تزریقی)، سندروم ترک، خمیازه
پوستی: افزایش تعریق، سیخ شدن مو، خشکی دهان (داخل بینی)
غدد درون ریز و متابولیسم: گرگرفتگی (تزریقی)
گوارشی: کرامپ شکمی، یبوست (داخل بینی)، اسهال، تهوع، دندان درد (داخل بینی)، استفراغ
موضعی: اریتم محل تزریق (تزریقی)، واکنش محل تزریق
عصبی، عضلانی و اسکلتی: اسپاسم عضلانی (داخل بینی)، درد عضلات و استخوان ها (داخل بینی)، لرزش، ضعف
تنفسی: خشکی بینی (داخل بینی)، تنگی نفس، هایپوکسی (تزریقی)، احتقان بینی (داخل بینی)، ناراحتی بینی (درد؛ داخل بینی)، تورم مخاط بینی (داخل بینی)، ادم ریوی، دپرسیون تنفسی (تزریقی)، رینیت (داخل بینی)، آبریزش بینی، عطسه
هشدار ها نالوکسان
۱. این دارو در افراد مبتلا به بیماریهای قلبی-عروقی یا مصرف داروهای سمی برای قلب و یا افراد دارای وابستگی‌ها فیزیکی به داروهای شبه تریاک باید با احتیاط فراوان مصرف شود.
۲. تجویز این دارو در بیماران وابسته به داروهای شبه تریاک موجب بروز علایم قطع مصرف می‌گردد.
۳. از آنجایی که این دارو دارای طول اثر کوتاهی می‌باشد. در موقع تجویز بعد از جراحی ، مقدار دارو در هر بیمار باید به طور جداگانه تنظیم شود تا ضمن حفظ اثر ضد دردی کافی داروی شبه تریاک ، ضعف تنفسی نیز برطرف شود.
توصیه های دارویی نالوکسان
-معمولا برای بیماران سالخورده مقادیر کمتری مصرف می گردد.
-بروز علائم قطع مصرف در بیماران وابسته به داروهای شبه تریاک طبیعی می باشد.
-بیمار باید تا رفع علائم اپیوئیدی مونیتور گردد.
دارو های هم گروه نالوکسان
منبع: وب سایت انجمن داروسازان ایران
تحریریه وب سایت
