ترومبوز
خون انسان ترکیبی است از تعدادی سلول که در مایعی به نام “پلاسما” در جریان هستند. سلول های خونی شامل سه رده سلولی اصلی است: گلبولهای سفید ، گلبولهای قرمز و پلاکت ها.پلاکت ها ذرات کوچکی هستند که در حالت عادی در خون کاری انجام نمی دهند ولی به محض برخورد با هرگونه بریدگی یا خونریزی از رگ های بدن ، سریعا در محل آسیب جمع شده و فعال می شوند. پلاکت ها بعد از فعال شدن آنزیم هایی از خود آزاد می کنند که پروتئین های انعقادی پلاسما را از حالت محلول به حالت جامد و فیبرینی تبدیل می کنند. پلاسما حاوی تعداد زیادی فاکتورهای پروتئینی است که در حالت طبیعی در پلاسما محلول هستند و کار خاصی نمی توانند انجام دهند. در اثر آنزیم های آزاد شده از پلاکتها و برخی عوامل تحریکی دیگر این فاکتورها پشت سر هم فعال شده و مانند سفیده تخم مرغ انعقاد یافته و از حالت مایع و روان به شکل جامد و سفت تغییر خواهند کرد. این فاکتورهای جامد که مانند رشته های فیبرینی سفت هستند ، پلاکتها را در بر گرفته و باهم تبدیل به توده های سفتی می شوند که “لخته خون” نام دارد. تولید لخته خون یک فرایند حیاتی و ضروری برای بدن است و بدون آن انسانها از خونریزی های شدید داخلی و خارجی از بین می رفتند. “ترومبوز” یا بیماری ناشی از لخته خون زمانی ایجاد می شود که این فرایند در یک سیستم نرمال و بدون بریدگی و خونریزی اتفاق بیافتد.در اثر عوامل مختلفی مانند افزایش خاصیت لخته زایی خون یا آسیب به لایه های داخلی رگهای انسان ، خون انسان بدون عامل خارجی و خونریزی ، لخته می شود و توده لخته خون ایجاد شده در داخل رگها ، جریان خون داخل رگ را مسدود می کند و مانع رسیدن خون به اعضای بدن خواهد شد ، پدیده ای که به آن “ایسکمی” گفته می شود و می تواند عوارض متعدد و خطرناکی مانند سکته های قلبی و مغزی ایجاد کند. ترومبوز یکی از بیماری های شایع امروزی است که می تواند موجب بیماریهای مختلف و حتی مرگ و میر انسانها گردد. البته در کنار شیوع روزافزون این بیماری ، امروزه داروها و درمانهای مناسب و موثری هم علیه ترومبوز و برای پیشگیری از آن کشف شده است که می توانند از خطرات بیماری کم کنند.
سکته مغزی یک شریان مغز مسدود می شود و اینجا یک ورید.
ترومبوز سیسنوس وریدی
در سکته مغزی شریان بسته شده و خونی که اکسیژن و مواد غذایی به سلولها می رساند دیگر در دسترس نخواهد بود و سلول خفه می شود در ترومبوز سینوس خونی که باید مغز را ترک کند قادر به خروج نیست و فشار مغز بالا می برد و از آنجا که مغز در یک محفظه استخوانی محکم به اسم جمجمه قرار گرفته است این مغز ممکن است در اثر بالارفتن ناگهانی فشارش له شود.
اما این سینوس چیست؟
می دانید که شریان(سرخرگ) خون تازه حاوی مواد غذایی و اکسیژن را می رساند و ورید(سیاه رگ) خون تیره تر که قسمت اصلی اکسیژنش را از دست داده و حاوی دی اکسید کربن و مواد زاید است را از عضو خارج می کند در مغز این وریدها به ساختارهایی تخلیه می شوند به اسم سینوس. سینوسهای مغزی(با سینوسهای استخوان جمجمه اشتباه نگیرید) همان سیاهرگها هستند که ساختار بدنه آنها قدری متفاوت و البته ضعیفتر است.
حال اگر یکی از وریدها یا سینوسهای مغز توسط یک لخته خون مسدود شود اسمش را می گذاریم ترومبوز(لخته) سینوس وریدی که علائمش متفاوت از سکته است.
در سکته مغزی یک قسمت از مغز می میرد و بسته به اینکه آن قسمت فرمانده کجای بدن باشد علائم ناشی از اختلال کارکرد همانجا ایجاد می شود. مثلا فرد دست و پای یک سمتش بی قوت می شود و یا تکلمش خراب می شود. اما در ترومبوز سینوس وریدی(CVT) یک ورید یا سینوس مسدود می شود و خارج شدن خون از جمجمه مختل می شود. در این حالت فشار مغز بالا می رود و علائم ناشی از بالا رفتن فشار مغز دیده می شود مثل سردرد و حالت تهوع، استفراغ. در مواردی هم فرد دچار تاری دید می شود که بیشتر ناشی از فلج اعصاب شش مغزی بخاطر بالا رفتن فشار مغز هستند تا اثری که فشار روی خود عصب بینایی می گذارد. هر چند که مهمترین ابزار تشخیصی پزشکان در این موارد مشاهده سر همین عصب بینایی است آن هم با یک وسیله کوچک(و این روزها بشدت گران قیمت!) به اسم افتالمولوسکوپ. دکتر مغز و اعصاب با این وسیله ته چشم بیمار را می بیند و از تورم آن متوجه بالا رفتن فشار مغز می شود.
ترومبوز سینوس وریدی(CVT) اگر بصورت حاد اتفاق بیفتد یک اورژانس واقعی است چرا که اگر فشار مغز به موقع پایین نیاید می تواند کشنده باشد(هر چند که درگیری بعضی سینوسهای عمقی مغز حتی پس از مداخله سریع پزشک هم علاجی ندارد و عاقبت خوبی در انتظار بیمار نخواهد بود.
نکته جالب اینکه در مواردی به دنبال افزایش فشار مغز ناشی از ترومبوز سینوس وریدی(CVT)، ممکن است یک یا چند شریان مغز هم مسدود شود و سکته های متعدد مغزی هم رخ دهد.
تشنج هم از عوارض دیگر ترومبوز سینوس وریدی(CVT) می باشد.
اما چه کسانی ممکن است دچار ترومبوز سینوس وریدی(CVT) شوند؟
افراد پرخطر برای ایجاد ترومبوز سینوس وریدی(CVT) با افرادی که در معرض خطر سکته مغزی هستند فرق دارند. ترومبوز سینوس وریدی(CVT) در خانمها شایعتر از آقایان است و حاملگی و مصرف قرصهای ضد بارداری از عوامل موثر در ایجاد آن است. ابتلا به بعضی از انواع سردرد مثل میگرن با اورا هم یک عامل خطر محسوب می شود. کم آب شدن بدن هم می تواند فرد را مستعد ترومبوز سینوس وریدی(CVT) کند. حال یک خانم مبتلا به میگرن را در نظر بگیرید که روزه می گیرد(کم آب شدن بدن) و برای اینکه پریود نشود تا بتواند ماه رمضان را بصورت کامل روزه بگیرد قرص جلوگیری مصرف می کند. چنین فردی قویا در معرض خطر ترومبوز سینوس وریدی(CVT) قرار دارد.
بعضی از حالات افزایش دهنده خطر انعقاد خون که بیشتر جنبه وراثتی دارند هم ممکن است فرد را مستعد به تشکیل لخته در مغز کنند. مانند سندرم آنتی فسفولیپید که مشخصه آن سقطهای مکرر، سردرد و کاهش حافظه و راش پوستی است.
بعضی عفونتها مثل ابتلای به کووید ۱۹(کرونا) هم ریسک ابتلا به ترومبوز سینوس وریدی را بالا می برند.
تحریریه وب سایت
