تاخیر در تکلم و گفتار به این مفهوم است که کودک مبتلا قادر نیست همانند سایر کودکان هم سن و سال با کمک کلمات و جملات درخواست ها و نیاز های خود را مطرح کند.
بروز تاخیر در گفتار کودکان، عوامل ژنتیکی و جنسیت نقش پررنگی دارند به طوری که بیان شده بیشتر مبتلایان دارای سابقه خانوادگی نزدیک در این زمینه بوده‌اند و هم چنین پسران نسبت به دختران هم سن بیشتر با این مشکل مواجه می شوند.
در بسیاری از موارد این قبیل مشکلات گفتاری به طور خود به خود رفع می‌شوند به طوری که حتی گزارش شده است که آلبرت انشتین دانشمند موفق آلمانی نیز تا ۸ سالگی مبتلا به تاخیر در گفتار بوده است و قادر نبود به درستی با دیگران ارتباط کلامی برقرار کند. هم چنین آلکسا ولتا از دیگر افراد مشهور مبتلا به تاخیر زبانی عنوان شده است. البته به این مفهوم نیست که در صورت وجود تاخیر در رشد مهارت های گفتاری کودکان نیاز به پیگیری درمانی نیست بلکه حتما باید نظر پزشک متخصص جویا شد و با شروع خدمات درمانی به ویژه گفتار درمانی در صدد رفع آن برآمد.
آلبرت انشتین دانشمند موفق آلمانی نیز تا ۸ سالگی مبتلا به تاخیر در گفتار بوده است و قادر نبود به درستی با دیگران ارتباط کلامی برقرار کند.
وجود بیماری هایی مانند موارد گفته شده در زیر در مشکلات تکلم نقش دارد:
- عقب افتادگی ذهنی
- نبود شرایط مناسب برای یادگیری مهارت های زبانی
- عوامل روحی و عاطفی
- تاخیر در رشد مهارت های بدنی
- عوامل ژنتیکی
- بارداری های چند گانه
- ناشنوایی
- فلج مغزی
عقب ماندگی ذهنی از جمله بیماری هایی ست که بر گفتار افراد مبتلا تاثیر زیادی دارد به طوری که قادر نیستند مانند افراد نرمال از این مهارت ها استفاده کنند.
چه حد از توانایی صحبت کردن برای یک کودک ۳ ساله نرمال یا طبیعی است؟
یک کودک سه ساله ی معمولی می‌تواند:
از حدود ۱۰۰۰ کلمه استفاده کند.
خود و دیگران را با نام صدا بزند.
از اسم‌ها، صفت‌ها و افعال در جملات سه و چهار کلمه‌ای استفاده کند.
به حالت و شکل های مختلف سوال بپرسد.
داستانی هرچند کوتاه تعریف کند، یک شعر در سطح مهد کودک را تکرار کند یا به تنهایی آواز بخواند. بطور معمول افرادی که بیشترین وقت را با کودک نو پا می‌گذرانند ، بهتر آنها را درک می کنند و کاملا متوجه منظور آنها می‌شوند. حدود ۵۰ تا ۹۰ درصد از بچه‌های ۳ ساله می‌توانند به اندازه کافی خوب صحبت کنند تا غریبه ها هم آنها را درک کنند.
علائم تاخیر در تکلم کودکان
اگر کودک شما تا دو ماهگی تولید هیچگونه صدایی بجز گریه نداشته باشد ،این امر می‌تواند اولین علامت تأخیر در تکلم کودکان باشد. تا ۱۸ ماه، بیشتر نوزادان می‌توانند از کلمات ساده‌ای مانند “ماما” یا “بابا” استفاده کنند. علائم تاخیر در گفتار در کودکان نوپای بزرگتر عبارتند از:
سن ۲سال : از حداقل ۲۵ کلمه استفاده نمی‌کند.
سن ۲سال و نیم: از عبارات دو کلمه ای یا ترکیب اسم ها وفعل استفاده نمی کند.
سن ۳سال: از حداقل ۲۰۰ کلمه استفاده نمی کند ،به اجسام با استفاده از نامشان اشاره نمی‌کند ، حتی اگر روزانه تعداد دفعات بسیاری با آنها سر و کار داشته باشد که در حالت عادی درک آنها دشوار نیست.
در هر سنی: قادر به گفتن کلماتی که قبلاً آموخته نیست.
راه‌های درمان
در صورت محرز شدن اختلال تاخیر در گفتار می توان با کمک روش های مختلف آن را رفع کرد. از جمله:
۱- گفتار درمانی
متخصص گفتار درمانگر برای ارائه خدمات مرتبط نخست به بررسی و ارزیابی مشکلات گفتاری می پردازد. جهت بررسی کلام و بیان کودک نیاز است سایر مهارت های رشدی نیز با کمک تست های استاندارد طراحی شده ارزیابی گردد.
خدمات درمانی این روش سبب پیش گیری اختلالات گفتاری، کنترل و درمان آن می شود. در این جلسه معیار تشخیص، توانایی کودک برای استفاده از مهارت های گفتاری، میزان وضوح حرف زدن، نحوه وضعیت زبان، دهان و سقف آن است.
چنان چه وجود مشکلات گفتاری محرز شد برای افزایش نتیجه دهی گفتار درمانی، تمارین و فعالیت هایی به والدین داده می شود تا در منزل انجام دهند.
۲- اقدامات والدین
همانطور که گفته شد اگرچه در بروز اختلالات رشدی به ویژه مشکلات گفتاری، عوامل ژنتیکی نقش بسزایی دارند ولی محیط و نحوه تربیت کودک بی تاثیر نیستند. بنابراین با انجام فعالیت ها و تمارینی که متخصص درمانگر توصیه می کند، می توان موجب تسریع روند درمانی شد. موارد زیر از جمله این روش ها هستند:
- فراهم کردن فرصت برای گفت و گو دو نفره
کودکان موجودات اجتماعی هستند که تمایل به حضور در گفت و گو های جمعی دارند والدین می توانند از این فرصت استفاده کنند و با خواندن اشعار، سرود یا تعریف داستان توجه کودک را جلب نموده سپس از او بخواهند آن ها را تکرار کند تا ضمن افزایش حافظه، بتواند جملات و کلمات جدید را نیز بیاموزد.
- کتاب خواندن
تاثیر مثبت کتاب خواندن بر کسی پوشیده نیست به طوری که کارشناسان توصیه می کنند حتی قبل از ۶ ماهگی نیز برای رشد مهارت های کودکان از این روش غفلت نشود.
انتخاب کتاب های متناسب با سن و مصور بودن موجب تشویق کودک می گردد هم چنین می توان برای مشارکت کودک در این گفت و گو از او درخواست شود که درباره این تصاویر و اسامی آن ها حرف بزند.
- استفاده از موقعیت های روزانه
برای دعوت و تشویق کودک می توان از موقعیت های روزانه به ویژه بازی های دو نفره بهره برد تا با استفاده از ارتباط چشمی و یا در آغوش گرفتن، اوقات خوشی سپری کرده و در این حین آموزش مهارت های گفتاری نیز رخ دهد.
- صحبت کردن والدین با صدای رسا
والدین به ویژه مادران می توانند از موقعیت هایی که در آن در حال انجام امور روزمره هستند استفاده کرده و در این حال با صدای رسا و واضح با کودک صحبت کنند مانند آشپزی که در آن توضیح مراحل، به افزایش دقت کودک کمک فراوانی می کند.
- فعال و پر انرژی بودن والدین
چنان چه در آموزش مهارت های گفتاری از شیوه های جدید مانند استفاده از اشعار آهنگین استفاده گردد تاثیر این راهکار ها افزایش می یابد. هم چنین توصیه می شود که آموزش ها همراه با حرکات نیز باشد زیرا با به کارگیری همزمان حواس بینایی و شنوایی، بازده افزایش می یابد.
- تمرین با کودک
یکی از اشتباهاتی که در زمان رخ دادن تاخیر کلامی والدین انجام می دهند این بوده که اجازه نمی دهند کودک، جملات خود را تکمیل نماید. بهتر است در این فرآیند والدین صبر و شکیبایی بیشتری داشته باشند تا کودک ضمن استفاده از حافظه خود، جملات را تکمیل کند و احساس اعتماد به نفس او افزایش یابد.
- حرف زدن درست با کودک
با توجه به اینکه کودک دچار ضعف در استفاده از مهارت های گفتاری است والدین باید در نحوه حرف زدن خود دقت بیشتری داشته باشند تا کودک بتواند این مهارت ها را کسب نماید. استفاده از لحن و گفتار بچگانه نیز چندان کارآمد نیست زیرا ممکن است تبدیل به عادت شده و در آینده کودک نتواند مانند افراد بزرگسال صحبت کند.
